یکی از مهمترین دلایلی که می‌توان به وسیله آن، یک دعوا را در دادگاه، اثبات کرد، سند است. همانگونه که در عرف نیز مرسوم است، زمانی که شخصی مطالبه یا ادعایی از کسی دارد، اصطلاحا، به وی می‌گویند که «آیا سندی هم داری؟»، این مسئله، از آنجا ناشی می‌شود که بسیاری از دعاوی حقوقی را می‌توان به وسیله سند اثبات کرد.

در آیین دادرسی مدنی، هنوز هم سند، به عنوان قوی‌ترین و پر ارزش‌ترین ادله اثبات دعوا، شناخته می‌شود. با توجه به قانون مدنی، سند دارای انواعی است که هر کدام از انواع اسناد، نحوه تنظیم و به تبع، آثار حقوقی متفاوتی دارند. از آنجا که سند، در محاکم، کاربرد بسیار دارد، چنانچه در خصوص نحوه تنظیم و آثار آن، اطلاعات درستی نداشته باشیم، ممکن است در دعاوی، ضرر جبران ناپذیری را متحمل شویم.

تعریف سند

ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی، اشعار می‌دارد: «سند، عبارت است از، هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع، قابل استناد باشد». قانون مدنی، در ماده ۱۲۸۶ خود، انواع اسناد را، بیان کرده است. انواع اسناد، بر اساس این ماده، اسناد عادی و اسناد رسمی است.

همانگونه که در ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی، بیان شده است، یکی از مهم‌ترین ادله اثبات دعوا در امور حقوقی و کیفری که قابلیت ارایه و استناد در محاکم را دارد، سند است. هنگامی که در یک دادگاه، اقدام به اقامه دعوا می‌نماییم، یا علیه ما، دعوایی در دادگاه، اقامه می‌شود، نیاز به ادله اثبات است. بر اساس تعریف سند، دلیلی را می‌توان به عنوان سند، محسوب کرد که دو شرط اساسی را داشته باشد:

اولا اینکه؛ سند باید، مکتوب یا نوشته باشد.

ثانیا اینکه؛ سند باید، در مقام دعوا یا دفاع از دعوا، در دادگاه، قابل استناد باشد.

انواع سند

سند رسمی: یکی از انواع اسناد، بر اساس ماده ۱۲۸۶ قانون مدنی است. ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی در تعریف آن، اشعار می‌دارد: ""اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفتر اسناد رسمی، یا در نزد سایر مامورین رسمی، در حدود صلاحیت آن‌ها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند، رسمی است.

سند عادی: از دیگر انواع اسناد، سند عادی است که ماده ۱۲۸۹ قانون مدنی، در تعریف آن، اشعار می‌دارد: «غیر از اسناد مذکور در ماده ۱۲۸۷، سایر اسناد، عادی است.»

سند لازم الاجرا: اسناد رسمی هستند که دارنده آن، می‌تواند، مفاد آن را، بدون نیاز به مراجعه به دادگاه و دستور محاکم قضایی، صرفا با مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک، به اجرا بگذارد.

سند در حکم لازم الاجرا: برخی اسناد عادی، نظیر چک، قرارداد‌های بانکی، اظهارنامه حاوی بدهی مالک یا استفاده کننده از خدمات آپارتمان، نظیر برق، آب و سایر موارد، از حیث اینکه در قانون، قابلیت اقدام از طریق اداره ثبت اسناد و املاک، جهت اجرایی کردن مفادشان وجود دارد، در حکم سند لازم الاجرا هستند.

سند اجاره ای: سندی است که توسط شخص یا موسسه، در ازای دریافت مبلغی، برای مدت مشخص به افرادی که به سند نیاز دارند، اجاره داده می‌شود. از سند اجاره‌ای بیشتر برای تامین سند مورد نیاز قرار وثیقه استفاده می‌شود.

لازم به ذکر است که هر یک از انواع اسناد، با دیگری متفاوت هستند و به همین دلیل، آثار ویژه و خاص خود را نیز دارند. توان اجرایی و اثباتی سند رسمی، از سند عادی، بیشتر است و بر همین اساس، از تفاوت‌های مهم سند عادی و سند رسمی، بر اساس ماده ۱۲۹۲ قانون مدنی، این است ک؛ همواره می‌توان نسبت به اسناد عادی، اظهار انکار و تردید کرد، اما در مورد اسناد رسمی، چنین امری امکان پذیر نیست. در خصوص این نوع از انواع اسناد، صرفا می‌توان، ادعای جعل را مطرح نمود.

منبع: میزان