موضوع خشونت در مراکز درمانی یکی از مضوعاتی است که این روز‌ها هم از طرف مراجعه کنندگان و کادر درمان در فضای مجازی مورد بحث قرار گرفته است، موضوعی که گلایه‌هایی هم به دنبال دارد و به نظر می‌رسد، خشونت در مراکز درمانی به واسطه مشکلات اقتصادی و اجتماعی و همچنین با خدشه‌دار کردن اعتماد عمومی نسبت به کادر درمان، مواجه است؛ نکته حائز اهمیت این است که بسیاری از مراجعه کنندگان از وجود «منشور حقوق بیمار» خبری ندارند.

منشور حقوق بیمار چیست؟

در ایران منشور حقوق بیمار از طرف معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، زمستان ۱۳۸۱ به واحد‌های بهداشتی درمانی ابلاغ شد. مراکز بهداشتی – درمانی بر اساس این دستورالعمل موظف بودند که مفاد منشور حقوق بیمار را در مکان مناسب و قابل رؤیت در مراکز درمانی نصب کنند.

متن منشور حقوق بیمار به این شرح است:

بیمار حق دارد در اسرع وقت درمان و مراقبت مطلوب، مؤثر و همراه با احترام کامل را بدون توجه به عوامل نژادی، فرهنگی و مذهبی از گروه درمان انتظار داشته باشد. 

بیمار حق دارد محل بستری، پزشک، پرستار و سایر اعضای گروه معالج را در صورت تمایل بشناسد.

بیمار حق دارد درباره مراحل تشخیص، درمان و سیر پیشرفت بیماری خود اطلاعات ضروری را شخصاً و یا در صورت تمایل از طریق یکی از وابستگان از پزشک معالج درخواست کند به‌طوری‌که در فوریت‌های پزشکی این امر نباید منجر به تأخیر در ادامه درمان یا تهدید جانی بیمار شد.

بیمار حق دارد قبل از معاینات و اجرای درمان اطلاعات ضروری درباره عوارض احتمالی و یا کاربر سایر روش‌ها را در حد درک خود از پزشک معالج دریافت و در انتخاب شیوه نهایی درمان مشارکت کند.

بیمار حق دارد در صورت تمایل شخصی و عدم تهدید سلامتی آحاد جامعه طبق موازین قانونی، رضایت شخصی خود را در خاتمه درمان اعلام و یا به دیگر مراکز درمانی مراجعه کند.

بیمار حق دارد برای حفظ حریم شخصی خود از محرمانه ماندن محتوای پرونده‌ی پزشکی، نتایج معاینات و مشاوره‌های بالینی جز در مواردی که بر اساس وظایف قانونی از گروه معالج استعلام صورت می‌گیرد، اطمینان حاصل کند.

بیمار حق دارد از رازداری پزشک و دیگر اعضای تیم معالج برخوردار باشد؛ بنابراین حضور بالینی افرادی که مستقیماً در روند درمان شرکت ندارند موکول به کسب اجازه بیمار خواهد بود.

بیمار حق دارد از دسترسی پزشک معالج و دیگر اعضای اصلی گروه معالج در طول مدت بستری، انتقال و پس از ترخیص اطمینان حاصل نماید.

بیمار حق دارد با کسب اطلاع از نوع فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی بیمارستان که بر روند سلامتی و درمان اومؤثرند تمایل و رضایت شخصی خود به مشارکت درمانی را اعلام و یا در مراحل مختلف پژوهش از ادامه‌ همکاری خودداری کند.

بیمار حق دارد در صورت ضرورت اعزام و ادامه درمان در سایر مراکز درمانی، قبلاً از مهارت گروه معالج، میزان تعرفه‌ها و پوشش بیمه‌های خدمات در مراکز درمانی مقصد مطلع شود.

آمار دقیقی وجود ندارد

نادر توکلی رئیس انجمن متخصصین طب اورژانس ایران در مورد خشونت در مراکز درمانی گفت: آمار دقیقی از میزان خشونت در مراکز درمانی وجود ندارد؛ اما قطعا اگر خشونتی عمدی در مراکز درمانی رخ دهد باید از مراجع قضائی پیگیری شود.

وی در‌مورد رعایت حقوق بیمار در مراکز درمانی گفت: این حقوق به تمام کادر درمان آموزش داده می‌شود و ملزم به رعایت این موضوع هستند که اگر مشکلی رخ دهد، مراجعه کنندگان می‌توانند بر اساس منشور حقوق بیمار به مراجع انتظامی و قضائی مراجعه کنند.

مسائل اقتصادی و اجتماعی علت اصلی خشونت در مراکز درمانی است؟

اباذر اشتری، جامعه شناس معتقد است که ریشه بسیاری از این خشونت‌ها در مسائل اقتصادی و اجتماعی نهفته است و خشونت به دو گونه تقسیم بندی می‌شود. اول اینکه ممکن است ریشه آن در مسائل و عوامل فردی باشد و دوم اینکه ریشه آن در عوامل اجتماعی است. مسائل فردی مثل اینکه افراد ممکن است دچار افسردگی، دو شخصیتی یا پارانویا باشند و اگر در شرایط خاصی قرار بگیرند، ممکن است عصبانی شوند و دست به خشونت بزنند. موضوع اساسی، شرایط اجتماعی است و باید ببینیم شرایط به چه شکل اتفاق می‌افتد که فرد برای بروز خشونت آماده می‌شود. گاهی افراد در جمع یا گروهی قرار می‌گیرند و ناخودآگاه همرنگ جماعت می‌شوند.

اشتری گفت: بروز خشونت علیه کادر درمان ممکن است نه فردی باشد و نه اینکه در گروهی قرار گرفته باشد. در این زمینه می‌توان چند نظریه مطرح کرد و بر اساس تحقیقات مشاهده می‌کنیم که وقتی فرد از شرایط زندگی خود مثل اقتصادی و اجتماعی ناراضی است، امکان دارد این خشونت را بروز دهد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی می‌گوید: مشکلات مختلف اقتصادی و اجتماعی، در هنجارشکنی‌ها نمود پیدا می‌کند. به طور مثال قانون گریزی در قانون‌های راهنمایی و رانندگی از جمله این موارد است. وقتی فرد از شرایطی که در آن قرار دارد، رضایت ندارد، با کوچک‌ترین کمی و کاستی که انتظارش را دارد، از کوره در می‌رود.

منبع: آنا