محمدجواد ظریف پس از نامزدی مسعود پزشکیان با تمام ظرفیت خود به میدان آمد تا نامزد اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم پیروز شود. نقش ظریف پس از پیروزی پزشکیان هم بسیار پررنگ بود و به‌عنوان رئیس شورای راهبری منصوب شد تا نقش مهمی در چینش کابینه ایفا کند که به برخی از تصمیم‌های وی ازجمله امتیازدهی به اقوام و اقلیت‌ها انتقادات زیادی شد.

استعفای ناگهانی

در روز ۲۱ مرداد که اسامی وزرای پیشنهادی دولت به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد ناگهان خبر استعفای ظریف از دولت حواشی زیادی را ایجاد کرد.

عده‌ای معتقد بودند به‌دلیل اینکه نظرات شورای راهبری در انتخاب وزرای پیشنهادی اعمال نشده وی از شورای راهبری استعفا کرده است و برخی مخالفان وی مثل امیرحسین ثابتی نماینده مردم تهران، ری، اسلامشهر و شمیرانات در مجلس شورای اسلامی گفت که وزیر پیشنهادی اطلاعات دلیل استعفای ظریف را تابعیت آمریکایی فرزندان وی اعلام کرده است.

موضوعی که ظریف در پیامی آن را تکذیب کرد و نوشت که در نامه‌ای از معاونت راهبردی رئیس‌جمهور انصراف داده است و در این پیام توضیح داد: برغم تولد فرزندانم حدود ۴۰ سال قبل و در دوران تحصیل (و نه مأموریت) در آمریکا و قوانین خاک محور آمریکا برای تابعیت قهری، به لطف خدا بنده، همسر و فرزندانم ساکن ایران عزیز هستیم و یک متر مسکن در خارج از ایران در تملک و یا حتی اجاره خود نداریم. خودم هم تحت دو تحریم آمریکا (ذیل تحریم رهبری) و یک تحریم کانادا قرار دارم و خود و همسرم حتی امکان سفر توریستی به ایالات متحده، کانادا و برخی کشور‌های دیگر را نداریم. ۲) هیچ نهاد نظارتی مخالفتی با معاونت بنده اعلام نکرده است؛ ۳) دکتر پزشکیان بزرگوار با شجاعت و صراحت اصرار بر ادامه کار بنده داشته‌اند؛ و ۴) این بهانه برای دیگران که فرزندانشان تابعیت مضاعف اکتسابی (ونه قهری) همراه با اقامت در خارج از کشور دارند، بیش از بنده قابل بهره‌برداری است.

دیدار پس از استعفا

پس از استعفای ظریف، مسعود پزشکیان با وی تماس گرفت و در ۲۵ مرداد با یکدیگر دیدار کردند که این نخستین دیدار آنها پس از استعفا بود. 

ظریف پس از دیدار با رئیس‌جمهور گفت: ما که همیشه علاقه‌مند به دکتر پزشکیان بودیم و هستیم و خواهیم بود.

این دیدار باعث شد تا گمانه‌زنی‌ها برای اینکه وی دوباره به دولت برمی‌گردد بر سر زبان‌ها بیفتد.

دوباره در دولت

امری که در روز سه‌شنبه (۶ شهریور) با حضور ظریف در دیدار اعضای هیئت‌دولت چهاردهم با رهبر انقلاب به وقوع پیوست. ظریف پس از این دیدار در پیامی نوشت: امروز اعضای دولت در شرایطی به ملاقات مقام معظم رهبری رفتند که بالاترین حضور بانوان و اقوام و مذاهب در هیئت دولت نشانگر صداقت و شجاعت رئیس جمهور محترم در عمل به وعده‌های انتخاباتی بود که امیدوارم به همین شکل ادامه یابد و وفاق ملی بر پایه توسعه انسان محور و مردم بنیاد حاصل آن باشد. 

بنده و همکارانم در شورای راهبری و کمیته‌ها افتخار داریم که نزدیک به ۷۰ درصد وزرا و معاونین رئیس جمهور و بسیاری از معاونین وزرا و سازمان‌ها نتیجه پیشنهاد‌های کارشناسی این روند شفاف و مشارکت‌پذیر بود. انشاءالله با رفع کاستی‌ها این روش نهادینه گردد.

پس از پیگیری‌ها و رایزنی‌های مدبرانه ریاست محترم جمهوری و با دستور کتبی ایشان، با توکل بخدا و امید به همراهی و راهنمایی مردم بزرگوار، انجام وظیفه در معاونت راهبردی رئیس جمهور را ادامه خواهم داد. 

ظریف در روز چهارشنبه (۷ شهریور) هم در جلسه هیئت دولت حضور یافت تا بر همگان ثابت شود که وی به‌طور رسمی به دولت بازگشته است.

مانع از انتصاب

اینکه ظریف به‌دلیل تابعیت آمریکایی فرزندانش از معاونت راهبردی کنار گذاشته شده و اینکه الان دوباره به این سمت برگشته جای ابهام است، چون در بند الف ماده ۲ قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس انتصاب اشخاص ذیل در مشاغل و پست‌های حساس ممنوع اعلام شده است: کسانی که خود، فرزندان یا همسر ایشان تابعیت مضاعف دارند.

حجت‌الاسلام محمدتقی نقدعلی نایب‌رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان درباره بازگشت ظریف به دولت گفت: قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس مصوب سال ۱۴۰۱ به‌طور شفاف و صریح می‌گوید برای مشاغل حساس تابعیت مضاعف شخص یا نزدیکان و وابستگانش مانع از انتصاب است.

وی اظهار کرد: اگر کسی تابعیت مضاعفی داشته باشد از آنجا که قانون فرقی بین تابعیت مضاف قهری یا اختیاری قائل نشده هر دو را شامل می‌شود، اما اینکه آقای ظریف آیا شامل این قانون است یا نه را باید نهاد‌ها بگویند که آیا فرزندان وی دارای تابعیت مضاعف هستند یا خیر، چون اگر فرزندان آقای ظریف تابعیت مضاعف داشته باشند قطعا و یقینا این قانون شامل حال آنها می‌شود و باید مر قانون توسط دولت و ریاست‌جمهوری اجرا شود چراکه آقای پزشکیان به قانون مقید است و گمان نمی‌کنم که بخواهد با توجیهات تاویلات غلط قانون را اجرا نکند.

نقدعلی در پاسخ به این مطلب که آقای ظریف در پیامی نوشتند که فرزندانشان در آمریکا به‌دنیا آمده‌اند، گفت: یقیناً انتصاب آقای ظریف در چنین جایگاهی با قانون تنافی دارد. 

نماینده مردم خمینی‌شهر در مجلس بیان کرد: قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس در سال ۱۴۰۱ تصویب شده هست یعنی قانونی که الان مستند قرار گرفته مصوب مجلس یازدهم است لذا اینکه آقای ظریف قبلا وزیر امور خارجه بوده در قبل از تصویب قانون به‌کارگیری اشخاص در مشاغل حساس در سال ۱۴۰۱ است و ممکن است در گذشته کسانی بودند که خود یا نزدیکانشان تابعیت مضاعف داشتند، اما، چون چنین قانونی نبوده منع قانونی وجود نداشته، اما الان از سال ۱۴۰۱ که این قانون مصوب شده است اجرای آن الزام‌آور شده است.

وی گفت: مجلس براساس وظیفه نظارتی خود نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس را دنبال خواهد کرد و اگر تخلفی باشد از آنجا که تخلف منوط به علم است و اگر واقعا علم داشتند که فرزندان آقای ظریف تابعیت مضاعف داشتند قطع‌به‌یقین از قانون تخطی شده است.

لزوم شفافیت

با توجه به اینکه آقای ظریف اعلام کرده که فرزندانش در آمریکا به‌دنیا آمده‌اند و قانون نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس، انتصاب افرادی که خود، فرزندان یا همسر ایشان تابعیت مضاعف دارند را ممنوع کرده است حضور محمدجواد ظریف در دولت غیرقانونی است لذا از آنجا که مبنای انتصابات در مشاغل حساس قانون مذکور است باید نحوه حضور آقای ظریف در معاونت راهبردی و ریاست مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری به‌صورت شفاف اعلام شود.

خبرنگار: محمد امیرحسینی