لیلا پهلوان زاده گروه استانهاباشگاه خبرنگاران در دو سال گذشته بنابر رای دیوان عدالت اداری، کارخانه‌ای بسیار زیبا و متعلق به دوران پهلوی اول که در تاریخ مهرماه سال 1381 به شماره 6539 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده بود به راحتی و بدون سر و صدا و تنها با شکایت مالکان بنا، در تاریخ خردادماه سال 1390 از فهرست آثار ملی خارج گشت.

وی ادامه‌ داد: این اقدام آغازی بود تا شاهد ریشه کن کردن کلی بنا باشیم البته با شیوه ای نو، یعنی صدور مجوز فروش آهن آلات سالن اصلی ساختمان کارخانه به مالکین مربوطه،  یعنی در واقع حکم تخریب بنا به صورت محترمانه.

این کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد: باید بدین نکته توجه داشت گرچه این بنا دارای مالکیت شخصی است و مسلما این حق باید به رسمیت شناخته شود، اما این حق هیچ دلیلی موجه برای صدور مجوز جهت به مزایده گذاشتن بنایی تاریخی نیست.

پهلوان زاده در ادامه با گلایه از سکوتی که در خصوص این تخریب و مزایده وجود دارد بیان داشت: پس نقش سازمان میراث فرهنگی چیست و چرا تنها گزینه پیش رو در قبال این تخریب‌ها، سکوت مسئولان است.

وی اظهار داشت: آیا سکوت در قبال ساخت جهان نما، سکوت در قبال تخریب حمام خسرو آقا، سکوت در قبال عبور نابخردانه مترو از محور چهارباغ، سکوت در قبال ساخت و سازهای غیرمعمارانه در حاشیه چهارباغ و صدها مورد دیگر، برای ما عبرت آمیز نبود.

منچستر ایران چگونه نابود می‌شود

این کارشناس میراث فرهنگی تصریح کرد: تخریب‌های کارخانه های بسیار زیبای محور چهارباغ بالا و حاشیه زاینده رود، چه دستاوردی خاص به ارمغان آورد، جز اینکه کاملترین مجموعه های صنعتی شهری که در قالب پارک های صنعتی وسیع و در دوسوی حاشیه زاینده رود واقع بود را با مجتمع های مسکونی که ذکر اوضاع و احوالشان ناگفتنی است جایگزین کرد و این گونه زیباترین شهر صنعتی ایران ملقب به منچستر ایران را به ورطه نابودی کشاند.

وی با گلایه از اینکه این موضوع در شهرستانهای اطراف اصفهان نیز به چشم می‌خورد بیان داشت: البته شهرستانهای پیرامونی آن نیز از این قاعده مستثنی نیست، هنوز خاطره تخریب کارخانه عظیم ریسندگی کاشان در دو سال گذشته با قدمتی 80 ساله، در اذهان باقی است. این بار نیز با قرارگیری این کارخانه در موقعیت مناسب شهری، گویا قرعه تخریب به نام کارخانه زیبای دیگری به نام "اتحاد شهرضا" زده شده است.

کارخانه‌ای که معماری صنعتی را با همکاری معماران اروپایی برای ایران به ارمغان داشت

پهلوان‌زاده در خصوص این کارخانه بیان داشت: کارخانه ریسباف و کارخانه دخانیات اصفهان و همچنین کارخانه نیمه ویران ریسندگی اهواز، از زمره تنها بناهای صنعتی برجای مانده با این الگوی معماری و سبکِ تلفیقیِ سنتی و مدرن می باشند که گونه ای خاص از معماری صنعتی را با همکاری معماران اروپایی برای ایران به ارمغان آورده اند.

این کارشناس بناهای تاریخی تصریح کرد: با این وجود، اين بار نیز به واسطه قرار گيري این کارخانه در قسمت مهم این شهر، نابودي آن در دستور کار قرار گرفته بدون آن كه اندك دانشي در خصوص اهميت شناخت و حفظ اين بناي مهم مد نظر قرار گیرد.

طرح نمایشگاه کارخانه به کجا رفت

وی بیان داشت: اما آیا در شهری تاریخی همانند شهرضا، که نبودِ بسیاری از فضاهای فرهنگی- تفریحی مناسب نظیر موزه، نمایشگاه، سالن نمایش و بسیاری فضاهای دیگر بسیار مشهود است و گاه حتی آزار دهنده، نمی توان از فضای زیبای این مجموعه صنعتی در رفع این نیازها بهره گرفت و آیا تخریب، تنها گزینه پیش روست.

پهلوان زاده بیان داشت: طرح تهیه شده برای این مجموعه در جهت تبدیل آن به نمایشگاه شهرضا، که در چند سال گذشته تهیه شد به کجا انجامید.

این کارشناس بناهای تاریخی اظهار داشت: آیا امکان پذیر نیست بجای برگزاری مراسم سوگواری که پس از تخریب این بنا  توسط انجمن های مختلف برگزار می شود، برای نجات آن  مراسم گلریزان برگزار کرد تا با جمع آوری اعانه های مردم و دوستداران بناهای تاریخی، هزینۀ  ستون های آهنی به مزایده گذاشته شده  را پرداخت کرد.

بسیاری از کشورهای جهان از مجموعه‌های صنعتی قدیمی بهترین بهره را می‌برند

پهلوان زاده با گلایه از روند پیش رو تصریح کرد: امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، مجموعه های صنعتی قدیمی به فضاهای مسکونی، اداری، فرهنگی و نمایشگاهی بسیاری زیبایی تبدیل شده اند ليكن در كشور ايران، علي رغم برتري الگوي معماري كارخانه هاي نخستين، دستور تخریب می‌گیرند.

مجموعه‌های صنعتی به جامانده فصلی منحصر به فرد از تاریخ ایران است

وی بیان داشت: تنها نمونه هاي اندكي از بناهاي صنعتي پيشين در پاره اي از شهرها همانند کارخانه اقبال یزد، کارخانه چرم خسروی تبریز، کارخانه جوراب بافی بریانک، کارخانه خورشید کرمان و چند مورد دیگر، احياء و واجد كاربري جديد گرديده اند و اين در حالي است كه فضاهاي مزبور به واسطه ابعاد وسيع، قرار گيري اكثريت آن ها در نقاط مطلوب شهري، انعطاف پذيري ساختار پلان به واسطه شكل مدولار خود و ... از قابليت انعطاف پذيري بسياري جهت تبديل و خلق كاربري هاي متنوع در كالبد فضايي خود برخوردارند.

پهلوان زاده در بخش پایانی سخنان خود تاکید کرد: بايد بدين مهم توجه داشت كه اين مجموعه های صنعتی که تنها نمونه های اندکی از آن ها هنوز پابرجاست، از زمره آثاری هستند که فصلی از تاریخ معماری ایران را شکل می دهند، فصلي ويژه، منحصر به فرد و ارزشمند است./ش