به مناسبت روز بزرگداشت حكيم عمر خيام؛
خیام، شاعر رباعی هايی از جنس تدبير و دانايی
باید از خودمان بپرسیم که چقدر خیام، این شاعر بزرگ جهانی را می‌شناسیم؟
به گزارش خبرنگار ادبیات باشگاه خبرنگاران؛ قالب شعری رباعی، قالبی است که در آن باید با کمترین تعداد کلمات پیام مهم شعری را به خواننده رساند و خیام، شاعر رباعی‌سرای بزرگ ما از پس این مهم برآمده است. شاعری که به قول عبدالعلی دستغیب، دیوان اشعارش نزد غربیان آنقدر اهمیت دارد که در کتابخانه‌های مردم اروپا اگر دو کتاب باشد، اولی کتاب مقدس است و دیگری رباعیات خیام.
در تقویم رسمی کشورمان، 28 اردیبهشت ماه، روز بزرگداشت فیلسوف، ریاضی‌دان و رباعی سرای بزرگ ایران، عمر خیام نیشابوری است. شاعری که بیش از هر چیز امروز او را با اشعارش می‌شناسیم، اما در زمان خود ریاضی‌دان و منجمی بزرگ بوده است و جالب است بدانیم تقویم محلی ما از دانش خیام ریشه می‌گیرد.
آنچه در اشعار خیام، نمود بسیار دارد، چون و چرایی است که در امر خلقت دارد. البته در میان شاعران فردوسی،خیام و حافظ بیش از همه به کنایه و صراحت در کار خلقت سوال کرده‌اند، اما در این میان خیام نمودی بیشتر دارد. از همین روست که دکتر محمد علی اسلامی ندوشن، اندیشه خیام را ادامه‌ی شاهنامه‌ی فردوسی می‌داند. شاهنامه‌ای که در آن بزرگان و قدرتمندان ثروت و نعمت، همه چند صباحی را زندگی کرده‌اند و فردای روزگار نبودند.
اگر بتوان گفت که شاهنامه فردوسی، سراسر تاکید بر خردورزی و تامل در امور جهان آفرینش است، این را هم می‌توان گفت که خیام هم در رباعی‌های خود، با پرسش‌های مکررش بر لزوم تفکر، آگاهی و خردورزی تاکید دارد و نهایتاً خود اقرار می‌کند که هیچ نمی‌داند، و این نهایت خردگشایی است.
اما یکی از اصلی‌ترین اندیشه‌های خیام که در شعرش پیداست، زندگی در حال است و دم را غنیمت شمردن. همچنان که علی (ع) هم می‌فرماید حسرت برگذشته نخور و به فکر آینده‌ای که نیامده است نباش و اکنون را دریاب.
شاد زیستن در اندیشه خیام، به معنای خوش‌گذرانی صرف دنیایی نیست، بلکه توجه او بر تدبیر و دانایی در زندگی اکنون است.
راستی ما ایرانی‌ها، خیام را چقدر می‌شناسیم؟ او را چگونه می‌شناسیم؟ اگر درخانه‌مان کتابخانه باشد، رباعیات خیام جایی در آن دارد؟ باز به نقل از عبدالعلی دستغیب می‌گویم که شناخت ایرانی‌ها از خیام کم است و وقتی بخواهند شعری بخوانند از فردوسی، حافظ و یا سعدی است تا خیام.
خیام، شاعری است که در تعداد رباعیش تشکیک وجود دارد، نقل معروف است که تعداد رباعی‌های خیام، به 16 می‌رسد. و شاید یکی از دلایلی که عده‌ای خیام را کافر می‌دانند ادبیات و راعی‌های غلط منسوب به او باشد که نمود ظاهری‌اش، بی‌اعتقادی به معاد است. با این حال، خیام امروز شاعری است جهانی، جهان او را اولین بار با ترجمه فتیز جرالد شناخته است، جرالدی که هنگام خواندن رمان دن کشیوت به نام ایران بر می‌خورد و زبان فارسی را می‌آموزد و پس از ترجمه رباعیات عطار، خیام را می‌شناسد و رباعیات او را ترجمه می‌کند.
خیام امروز شاعری است جهانی، آنقدر که آخرین اثر سینمایی هالیوود درباره‌اش با نام " افسانه‌ی عمر خیام " در سال 2005 ساخته شده است و آنقدر بزرگ که سیاسیون بزرگ جهانی مثل ابراهام لینکن و ولادیمیرپوتین از خواندن اشعارش حرف زده‌اند.
در ایران هر سال، با رسیدن روز بزرگداشت شعرا و ادیبان، مراسمی برگزار می‌شود اما سوال اینجاست که این نوع بزرگداشت‌ها پیام فکری آن‌ها را چقدر به مردم می‌رسانند؟ چقدر دانش‌آموزان ما با مفاخر ملی‌شان و تفکرات آن‌ها آشنایند؟ چقدر به این شناخت تشویق می‌شوند؟ در پایان باز هم باید از خودمان بپرسیم که چقدر خیام، این شاعر بزرگ جهانی را می‌شناسیم؟
انتهای پیام/
