باشگاه خبرنگاران جوان مشهد-   ایران در یکی از راهبردی‌ترین مناطق جهان به نام خاورمیانه واقع شده است. 

جایی که محل ذخیره انبوهی از منابع نفتی و گازی، حلقه اتصال قاره‌های آسیا، اروپا و آفریقا و محل تردد بیشترین حجم ناوگان دریایی یعنی تنگه هرمز، باب المندب، بسفر و آبراهه سوئز است.

ایران همچنین محل اتصال مهم‌ترین مناطق آسیا یعنی آسیای میانه، شبه قاره هند، فلات آناتولی، قفقاز و شبه جزیره عربستان است؛ از این رو نقش ۱۳ استان مرزی کشور پررنگ می‌شود.

بعد از تهران به عنوان پایتخت و مرکز سیاسی و اقتصادی کشور، استان خراسان رضوی از اهمیت ویژه‌ای از لحاظ فرهنگی، زیارتی، اقتصادی و حتی بین المللی دارد. 

به نحوی که از امکانات زیرساختی مانند راه آهن و فرودگاه برخوردار است؛ نمایندگی‌های خارجی از قبیل کنسولگری افغانستان، ترکمنستان، پاکستان، ترکیه، تاجیکستان، قرقیزستان و دفتر سازمان ملل در مشهد مستقرند و سالیانه از تعداد زیادی زائر داخلی و خارجی پذیرایی می‌کند.

بیشتر بخوانید

• بازارچه باجگیران تا چه زمانی قرار است تعطیل بماند؟

وجود گمرکات مرزی دوغارون تایباد، باجگیران قوچان، لطف آباد درگز و سرخس در شرق و شمال خراسان رضوی باعث شده تا این استان با کشور‌های افغانستان و ترکمنستان تبادلات تجاری و مسافری داشته باشد.

افغانستان و ترکمنستان در یک نگاه

افغانستان کشوری است که بیش از ۶۰ درصد نیروی کار آن را کشاورزان و دامداران تشکیل می‌دهد.

بیشتر زمین‌های قابل استفاده مرتفع هستند و عمدتا گوسفند در آنها پرورش می‌دهند،  اما غلات از محصولات مهم زمین‌های کشاورزی است.

صادرات عمده شامل میوه‌های تازه و خشک، پشم و پنبه است. گاز طبیعی در جلگه‌های شمالی یافت و صادر می‌شود.

توسعه اقتصادی افغانستان را جنگ‌های طولانی متوقف کرده و بیشتر زیربنای کشور لطمه دیده.

جمهوری ترکمنستان نیز از لحاظ نفت و گاز طبیعی غنی و صنایع این کشور شامل فلزات و نساجی است.

در مزارع اشتراکی تحت آبیاری این کشور پنبه کشت و گوسفند، شتر و اسب پرورش می‌یابد. اقتصاد کشور بیشتر در تملک دولت است و از مرکز برنامه ریزی می‌شود.

بازارچه مرزی چیست؟

در مرز‌های تجاری علاوه بر وجود گمرک و پایانه مرزی برای تردد ناوگان تجاری و مسافران، مناطق ویژه اقتصادی و بازارچه‌های مرزی نیز مستقر هستند؛ هر چند در برخی از مناطق بازارچه‌های مرزی بدون حضور گمرک فعالیت می‌کنند.

بیشتر بخوانید

• چشم انداز روشن تجارت خارجی خراسان رضوی
• توسعه همکاری‌های ایران و افغانستان لازمه حمایت از مردم افغانستان است
• فعالیت در مرز دوغارون ۲۴ ساعته می‌شود

در خراسان رضوی بازارچه‌های مرزی دوغارون همجوار با افغانستان و باجگیران همجوار با ترکمنستان فعال هستند که دوغارون کمترین فاصله را با شهر هرات، مرکز اقتصادی افغانستان، و باجگیران کمترین فاصله را با عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان، دارد.

توسعه تجارت، ارتقای سطح کیفی و کمی صادرات، ایجاد تنوع در کالا‌های صادراتی، ارتقای سطح خدمات ارائه شده به غرفه داران و تجار، اعزام هیأت‌های بازاریابی، تحقیقاتی و مطالعاتی به کشور‌های همسایه و سایر بازارچه‌های فعال کشور، آموزش و ارتقای سطح دانش تجاری غرفه داران، عضویت غرفه داران در تشکل‌های صادراتی به منظور استفاده آنها از تسهیلات مربوط به صادرات، توسعه ارتباط بین غرفه داران و تولید کنندگان داخلی، تشویق غرفه داران نمونه، تلاش در جهت جهش تولید و رونق کسب و کار‌های تولیدی و ایجاد طرح‌های اشتغالزا در بازارچه‌ها و اشتغال پایدار در مناطق مرزی از جمله سیاست‌ها و راهبرد‌های عملیاتی بازارچه‌های مرزی هستند.

صادرات ۳۸۰ میلیون دلار کالا از بازارچه مرزی دوغارون

بازارچه مرزی دوغارون در فاصله ۲۰ کیلومتر تایباد در خراسان رضوی قرار دارد و دارای ۲۴ غرفه فعال است.

 مسئول هماهنگی بازارچه‌های مرزی خراسان رضوی می گوید: در هشت ماهه نخست امسال عملیات خروجی یعنی صادرات از بازارچه مرزی دوغارون حدود ۳۸۰ میلیون دلار کالا معادل ۲۵۳ هزار تن بوده که رشد ۴۵ درصدی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد.

هادی حقیقی گفت: در همین هشت ماهه، رقم واردات در بازارچه مرزی دوغارون صفر بوده؛ به دلیل اینکه این بازارچه به صورت یک طرفه و صادراتی فعالیت می‌کند.

به گفته مسئول هماهنگی بازارچه‌های مرزی خراسان رضوی  عمده کالا‌های صادراتی از بازارچه مرزی دوغارون را میوه و تره‌بار، سبزیجات و مصالح ساختمانی شامل می‌شوند که در همین راستا برای روزانه بیش از هزار و ۲۰۰ نفر اشتغال مستقیم داشته است.

حقیقی گفت: همچنین فعالیت بازارچه مرزی دوغارون باعث شده تا حدود ۲ هزار و ۵۰۰ شغل به صورت غیرمستقیم برای صنایع تولیدی، کارگاه‌های کوچک و صنعت حمل و نقل ایجاد شود.

او گفت: تلاش می‌شود مصوباتی برای واردات اقلام مشخصی از کالا‌ها و محصولات کشاورزی افغانستان از طریق بازارچه مرزی دوغارون، با تعرفه پایین یا صفر درصد اخذ شود.

بعید است که بازارچه مرزی باجگیران فعال شود

راه‌اندازی بازارچه مشترک مرزی ایران و ترکمنستان در مرز باجگیران در سال ۱۳۷۵ بهانه‌ای شد تا ترانزیت کالا از این مرز به مقصد ترکمنستان و آسیای میانه در باجگیران را گسترش دهد.

باجگیران شهری است در ۸۴ کیلومتری شمال قوچان قرار دارد و دارای گمرک مرزی می‌باشد.

علی رحمتی مسئول بازارچه مرزی باجگیران گفت: در سال ۹۸ با شیوع ویروس کرونا و بسته شدن مرز‌ها فعالیت این بازارچه مختل شد و تاکنون تبادلات تجاری آن متوقف مانده است.

او گفت: همچنان باید منتظر بود تا خبری از ترکمنستان مبنی بر آغاز همکاری‌ها به دست بیاید، اما بعید است که بازارچه فعلا باز شود.

مسئول بازارچه مرزی باجگیران گفت: ایران در مجموع مشکلی حتی با وجود کرونا برای راه اندازی بازارچه ندارد؛ اما مشکل این است که کشور مقابل حاضر به همکاری نیست.

رحمتی می گوید: کشور ترکمنستان رغبتی برای فعالیت در باجگیران را ندارند و می‌گویند و تمرکز آن‌ها بر سه گذرگاه مرزی لطف آباد، سرخس و اینچه برون است که به لحاظ تجاری فعال هستند.

بازارچه مرزی باجگیران در شمال خراسان رضوی محل اشتغال مستقیم حدود ۳۰۰ نفر و غیر مستقیم حدود ۷۰۰ نفر، تا پیش از توقف فعالیتش بود که این روند می‌تواند باعث کوچ مرزنشینان به مناطق دیگر شود.

راه اندازی بازارچه‌های مرزی جدید در خراسان رضوی

خراسان رضوی ۱۵ کیومتر مرز مشترک به کشور‌های ترکمنستان و افغانستان دارد که در این راستا ۲ بازارچه مرزی موجود است.

مسئول هماهنگی بازارچه‌های مرزی خراسان رضوی گفت: راه اندازی بازارچه‌های مرزی جدید در دستور کار استانداری خراسان رضوی قرار دارد که یکی از آن‌ها بازارچه مرزی سرخس است.

او گفت: به کشور ترکمنستان ایجاد بازارچه مرزی سرخس پیشنهاد شده که ضمن موافقت طرف مقابل، منتظر هستیم با کاهش محدودیت‌های ترکمنستان در قبال کرونا هیئت‌های کارشناسی به این کشور اعزام شوند.

حقیقی می گوید: کشور افغانستان نیز راه اندازی بازارچه‌های مرزی را منوط به کارشناسی این موضوع دانسته و پیگیری نیز در جریان است تا با توجه به نظرات کشور همسایه، امکان بازگشایی بازارچه‌های مرزی خواف و صالح‌آباد فراهم شود.

به گفته حقیقی در رویکرد کشور‌های همسایه برای ایجاد بازارچه‌های مرزی می‌بایست ابتدا به توانایی کشور‌های مذکور در تامین کالا‌های صادراتی یا نیاز این کشور‌ها به واردات توجه ویژه داشت.

این مقام مسئول گفت: از این رو کشور افغانستان همواره درخواست داشته تا از طریق بازارچه‌های مرزی محصولات کشاورزی خود را به کشورمان عرضه کند.

حقیقی گفت: سازمان توسعه تجارت باید تفویض اختیار را به استان‌ها داشته باشد تا بتوان بر اساس ظرفیت‌های کشور‌های همسایه از طریق بازارچه‌های مرزی واردات داشت.

به گفته مسئول هماهنگی بازارچه‌های مرزی خراسان رضوی، مهمترین نیاز این بازارچه‌ها پس از نیروی انسانی، محوطه سازی، استقرار امکانات خدماتی، فنی و تعمیرگاهی برای رانندگان و تجار، ساخت بارانداز مناسب و مکان‌های جداگانه برای انتقال و جابجایی کالاهاست.

شهرستان‌های مرزی خراسان رضوی عباتند از خواف، تایباد، تربت جام، صالح آباد، سرخس، کلات، درگز و قوچان که خواف، تایباد، تربت جام و صالح آباد با افغاستان و سرخس، کلات، دگز و قوچان با ترکمنستان هم مرز هستند.

گزارشگر: امیرحسین چهاریاری

انتهای پیام// ا. چ.