باشگاه خبرنگاران جوان شهرکرد گزارش می‌دهد؛
روستایی که شما را به عمق تاریخ می‌برد
استان چهارمحال و بختیاری دارای ۹۰۰ روستا با ویژگی‌های خاص و زیبا است.
باشگاه خبرنگاران جوان شهرکرد - استان چهارمحال و بختیاری نزدیک به ۹۰۰ روستا دارد، یکی از این روستاها، روستای یاسه چای ۴۰۰ ساله به فاصله ۵۲ کیلومتری از شهرکرد مرکز استان است؛ روستایی ساحلی که در کنار زاینده‌رود شهرستان سامان قرار دارد.
وجه تسمیه این روستا هم به موقعیت جغرافیایی آن برمی گردد، «یاسه چای» کلمه مرکب ترکی و به معنای جایی است که پهنای رودخانه زیاد می‌شود. «یاسو» به معنی «پهن» و «چای» به معنی «رودخانه» است.
بیشتر بخوانید
- آغاز عملیات مرمت بافت تاریخی روستای یاسه‌چای
- خانه‌های بافت تاریخی روستای یاسه چای تعمیر و مرمت می‌شود
- مرمت بافت تاریخی روستای یاسه چای با ۴۵۰ میلیون ریال اعتبار
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد روستای یاسه چای، بافت قدیمی مسکونی متراکم است.
در این روستا به دلیل کمبود زمین برای ساختن خانه، بیشترین استفاده را از زمین‌ها کرده اند، رفت‌وآمد‌ها در این آبادی از طریق دالان‌ها صورت می‌گیرد.
روستا در نگاه اول فاقد هر گونه خیابان و معبر به چشم می‌آید که باعث شده به این روستا لقب «روستای بدون کوچه ایران» داده شود.
تجربه یک زندگی اسرارآمیز در دالان‌های ۴۰۰ متری
روستای یاسه چای با ارتفاع یک هزار و ۹۰۰ متر از دریا دارای آب و هوای ملایم و مطبوع در فصول بهار و تابستان و زمستان‌های نسبتا سرد است.
مردم روستا از طریق چهار دالان سرپوشیده که هر کدام به طول حدود ۴۰۰ متر است و درب همه خانه‌ها به داخل آن باز می‌شود، آمد و شد می‌کنند.
درواقع روستا از دالان‌های تونل شکل خشت و گلی، که ابتدا تا انتهای روستا ساخته شده، تشکیل می‌شود و همین بافت تاریخی و قدیمی موجب شده تا روستا بسیار مورد توجه قرار گیرد و زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
این روستای تاریخی ۱۲ شهریور سال ۱۳۹۳ با شماره ۳۱۱۰۸ در لیست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
یکی از علت‌های مهمی که سبب شده تا روستای یاسه‌چای (یاسه چاه) بافت متراکمی داشته باشد کمبود زمین است و مردم برای صرفه‌جویی در مصرف زمین اقدام به ساخت روستایی کرده‌اند.
اما دلیل دیگر تراکم خانه‌ها در کنار هم این است که استقرار آبادی در اقلیم سرد و کوهستانی بوده.
خطراتی مردم روستا را تهدید می‌کرده و همین امر باعث شده تا خانه‌ها در کنار هم و به طور پلکانی ساخته شود، همچنین برخی خانواده‌ها، از پشت‌بام دیگری برای محوطه حیاط استفاده می‌کنند.
دو دروازه اصلی هم در روستا وجود دارد که در زمان حمله و هجوم اقوام بیگانه در ادوار گذشته، توسط اهالی بسته و راهی برای دفاع از مردم روستا بوده است.
بقایای حصار پیرامون روستا و خرابه‌های قدیمی، قدمت این روستا را به پیش از دوره قاجاریه می رساند.
وارد روستا که شویم دو بافت تاریخی و بافت جدید به چشم می‌خورد که در شیب دامنه کوه و در کنار هم به صورت پلکانی و با دید مشرف به مناظر طبیعی روستا و زاینده رود ساخته شده اند.
بافت تاریخی روستا متعلق به دوره صفویه است، هسته اولیه روستا در بخش غربی و اطراف حمام و مسجد بوده و کم کم به سمت شرق توسعه یافته.
تلفیق هنر و سنت در روستای یاسه چای
روستای «یاسه چای» (یاسه چاه) در گذرگاه کمربند سبز حاشیه رودخانه زاینده رود با طول تقریبی ۵۰ کیلومتر جاده‌ای در امتداد رودخانه (که پل زمانخان را به سد زاینده رود متصل می‌کند) قرار گرفته.
یاسه چای به علت قرار گرفتن در مسیر جاده‌های آسفالت سامان، پل زمانخان، تیران، شهرکرد، چادگان، بن و سد زاینده رود دارای موقعیت فوق العاده‌ای برای جذب گردشگر است.
مردمان روستای یاسه چای (یاسه چاه) به زبان ترکی سخن می‌گویند و معروف‌ترین سوغات آن خشکبار و انواع میوه‌جات خشک و تر است که به دلیل قرارگیری در حاشیه رودخانه زاینده‌رود از موقعیت‌های مناسب کشاورزی، باغ‌داری و گردشگری برخوردار است.
روستای یاسه چای در حال حاضر حدود هزار نفر جمعیت دارد، اهالی از نژاد ایل قشقایی هستند و به زبان ترکی قشقایی صحبت می‌کنند.
برخی از زنان این روستا در کنار فعالیت‌های زراعی و دامداری، به بافت انواع قالی با طرح‌های زیبا اشتغال دارند.
مصالح به کار رفته در خانه‌های قدیمی، خشت، گل، چوب و سنگ می‌باشد، اما در ساخت خانه‌های جدید از آهن، سیمان، آجر، سنگ و گچ نیز استفاده می‌شود.
برگزاری مراسم عروسی مردم روستا، با نغمه‌ها و ترانه‌های زیبای ترکی (قشقایی) همراه است، موسیقی محلی قشقایی در میان مردم روستای یاسه چای جایگاه ویژه‌ای دارد.
مهم‌ترین آلات موسیقی آنها شامل سرنا، دهل، ساز و کمانچه می‌باشد و الختر از بازی‌های محلی معروف جوانان این روستا است.
قالی‌های خوش طرح و رنگ، مهم‌ترین محصول صنایع دستی روستای یاسه چای است، که در بازار‌های شهر‌های اطراف به فروش می‌رسد.
طعم‌هایی که دل را می‌برند
آش دوغ، برشتوک (نارگیل، خرما، خرک، نبات، هل، زنجبیل و زیره کوبیده و مخلوط شده را بعد از تفت دادن در روغن حیوانی به آش دوغ اضافه می‌کنند)، آش رشته و کاچی از غذا‌های خوش طعم و لذیذ روستای یاسه چای می‌باشند.
معروف‌ترین سوغات روستای یاسه چاه را خشکبار و انواع میوه‌جات‌تر و خشک تشکیل می‌دهند.
اجرای مرحله چهارم تعمیر و مرمت بافت تنها روستای بدون کوچه ایران
تیرماه امسال مرحله چهارم تعمیر و مرمت بافت تنها روستای بدون کوچه ایران در حالی آغاز شد که مسئولان می‌گویند تاکنون در این زمینه ۴ میلیارد هزینه شده است.
مهرداد جوادی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری گفت: برای چهارمین مرحله از عملیات اجرایی تعمیر و مرمت بافت تاریخی روستای یاسه‌چای ۹۰۰ میلیون ریال اعتبار ملی اختصاص پیدا کرد.
خانه‌های بافت تاریخی روستای هدف گردشگری یاسه‌چای شهرستان سامان به‌عنوان تنها روستای دالانی ایران به صورت مشارکتی با مالکان تعمیر و مرمت می‌شود.
۲۴ خانه در بافت تاریخی روستای یاسه‌چای وجود دارد که از این تعداد قرارداد مشارکت با مالکان ۱۰ واحد مسکونی امضا شده است.
در این طرح تا ۵۰ درصد هزینه‌های تعمیر و مرمت خانه‌های بافت تاریخی یاسه چای را اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان پرداخت می‌کند و بقیه از سوی مالکان تامین می‌شود.
برای حفاظت از آثار غیرمنقول تاریخی مانند بنا‌ها و محوطه‌ها علاوه بر ثبت این آثار در فهرست آثار ملی کشور، عرصه و حریم آنها نیز تعیین و مصوب می‌شود.
تعیین حریم قانونی برای آثار تاریخی از ساخت‌وساز و حفاری‌های غیرمجاز در محیط پیرامونی آنها جلوگیری کرده و به حفظ موجودیت و یکپارچگی آثار کمک می‌کند.
استحکام دیوار‌ها و بنا‌های قدیمی روستا، اندود کاهگل دیوار دالان‌ها از مهم‌ترین اقدام‌های انجام شده در روستای یاسه چای است.
محدوده تاریخی روستای یاسه چای ۳.۴ هکتار با گونه مسکونی و معابر سرپوشیده خشتی وسعت دارد.
کوروش بابائیان معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری گفت: با پایان مرحله چهارم مرمت این روستا تا کنون ۳۰ درصد مرمت بافت انجام شده است.
در این مرحله حدود ۷۰۰ متر مربع از بافت تاریخی نماسازی شد و مراحل بعدی بستگی به تامین اعتبار دارد.
در طرح تعمیر و مرمت بافت تاریخی روستای یاسه چای، جداره سازی، کاهگل دیواره ها، پشت بام و نماسازی انجام می‌شود.
طاق‌های ضربی و چشمه ای، دالان‌های تاریک اصلی و فرعی، فضای کالبدی و معماری خاص منازل به عنوان ویژگی منحصر به فرد در «یاسه چای» خودنمایی می‌کند.
جوادی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری گفت: در حال حاضر دو اقامتگاه بومگردی در روستا وجود دارد این در حالیست که با توجه به بافت و منظر روستا حداقل ۱۲ اقامتگاه بومگردی در این روستا باید وجود داشته باشد، اما کسی متقاضی راه‌اندازی اقامتگاه نیست.
ورود گردشگران به باغات مردم محلی این روستا موجب مزاحمت برای مردم شده بود که در این راستا طرح ایجاد باغات گردشگری مطرح شد.
تبدیل باغات به باغات گردشگری، ایجاد زیر ساخت‌هایی همچون سرویس بهداشتی با کمک مردم محلی، باغداران و تأمین اعتبارات برای تکمیل زیرساخت‌ها با ورود بخش خصوصی از جمله مزایای «طرح باغات گردشگری» است.
دغدغه‌های روستاییان یاسه چای میراث دوران صفوی
گرچه حفظ بنا‌های تاریخی روستاها خواسته اهالی آنهاست، اما در پشت دیوار‌های کاهگلی مشکلات روستا‌های بافت تاریخی را هم باید شنید.
این روز‌ها به دلیل قرار داشتن روستای یاسه چای در فهرست آثار ملی و نبود امکان اجرای طرح‌های نوین شهرسازی، اهالی روستا را دچار مشکلات مختلفی کرده است.
اهالی این روستا از فرسوده شدن خانه‌ها و نبودی سیستم فاضلاب و خروج آب گلایه مندند.
یکی از بانوان روستا می‌گوید: پارسال که خیلی باران آمد دیوار خانه هایمان خراب شدند، اما اجازه نمی‌دهند تعمیر کنیم.
دیگری گفت: در بافت قدیمی آب باران و فاضلاب راه خروجی ندارد؛ به منازل نفوذ می‌کند و منزل خراب می‌شود.
دیگری هم گفت: به ما می‌گویند چاه جذبی بزنید، اما آب در می‌آید؛ روغنی است و پی ساختمان را خراب می‌کند.
نیاز ۲۰۰ میلیارد تومانی اعتبار برای اجرای عملیات فاضلاب ۲۳ روستای حاشیه زاینده رود
یوسف امیری کارشناس فنی شرکت آبفای استان جهارمحال و بختیاری گفت: برای اجرای عملیات فاضلاب ۲۳ روستای حاشیه زاینده رود از جمله روستای یاسه چای ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که مراتب جهت جهت اخذ ردیف اعتباری مورد نیاز، خدمت راستینه نماینده مردم شهرستان‌های شهرکرد، بن و سامان در مجلس شورای اسلامی و همچنین استانداری اعلام شده است.
به محض اختصاص اعتبار فاز مطالعاتی توسط شرکت انجام و سپس عملیات اجرایی آغاز می‌شود.
بهسازی و اجرای طرح هادی روستای یاسه چای
فرشید ریاحی مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان چهارمحال و بختیاری گفت: این نهاد از سال ۱۳۸۵ تا کنون یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان برای بهسازی و اجرای طرح هادی در روستای یاسه چای هزینه کرده است که شامل سنگفرش، ایجاد جوی و جدول و کانال هدایت آب‌های سطحی می‌باشد.
روستای یاسه چای از سری روستا‌های دارای بافت با ارزش است که تحت نظارت سازمان میراث فرهنگیی، صنایع دستی و گردشگری می‌باشد و هر گونه اقدام در این حوزه همچون بهسازی محیط باید با نظر و توسط این سازمان صورت گیرد.
اگر کم و کاستی در اجرای طرح هادی روستا وجود داشته باشد با تامین اعتبار لازم اقدامات تکمیلی انجام خواهد شد.
هم‌اکنون چهار هزار و ۸۰۰ محوطه، ابنیه، بقاع متبرکه و آثار تاریخی در چهارمحال و بختیاری وجود دارد.
این استان ۷۶۰ اثر تاریخی، ۴۶ اثر تعیین حریم، ۱۲ هزار شی منقول، ۲۴ هزار شی فرهنگی دارای ارزش تاریخی، سه روستای بافت تاریخی، ۱۵ روستای هدف گردشگری موجود است و ۲۳ موزه دولتی، خصوصی و مشارکتی فعالیت دارد.
حفظ بافت‌های تاریخی یک ضرورت است، اما ضعف همگرایی قوانین در رفع نیاز‌های ساکنین بافت‌های تاریخی یک خلا مشهود است که نیازمند بازنگری و توجه ویژه می‌باشد.
گزارش از افسانه احمدی فارسانی
انتهای پیام/ف
