به طور کلی ۱۰ نوع اختلال شخصیتی وجود دارد. این اختلالات، خودآگاهی، هویت و روابط فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

اختلال شخصیتی که یک فرد به آن دچار است، ممکن است یک مکانیسم مقابله‌ای در مواجهه با آزار و اذیت شدید، رها شدگی، تمسخر، بی توجهی یا دیگر تروما‌هایی باشد که در دوران کودکی تجربه کرده است. ژن‌ها هم می‌توانند در این مسأله نقش داشته باشند.

برای مثال، فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ممکن است در کودکی رها شده باشد، مثلاً اینکه پدر و مادرش برای همیشه به زندان افتادند یا حمایت عاطفی مداوم از او نداشتند. درنتیجه، این باور در او شکل گرفته که همه او را ترک خواهند کرد و وقتی انگیخته شود، بر اساس این ترس غالب خود عمل می‌کند.

همه‌ی ۱۰ اختلال شخصیتی در ۳ دسته قرار می‌گیرند، چون افراد مبتلا به این اختلالات ممکن است رفتار‌ها یا طرز فکر مشابهی داشته یا از استعداد مشابهی برای ابتلا به دیگر مشکلات روانی برخوردار باشند.

افرادی که در دسته‌ی A قرار می‌گیرند اغلب رفتار‌های نیمه روان پریشانه و اضطرابی از خود نشان می‌دهند. افرادی که در دسته‌ی B قرار می‌گیرند ممکن است بیشتر با اضطراب و اختلالات خلقی (مانند اختلال دوقطبی)، اختلالات کنترل تکانه، اختلالات غذایی و سوء مصرف مواد مخدر درگیر باشند. افراد دسته‌ی C هم مستعد اضطراب، افسردگی و سوء مصرف مواد مخدر هستند.

تنها متخصصین معتبر حوزه‌ی سلامت روان توانایی تشخیص اختلالات شخصیتی در افراد را دارند. شاید کارشناسان در دوران نوجوانی فرد متوجه ویژگی‌ها و رفتار‌هایی در او شوند که می‌توانند نشانه‌ی یک اختلال شخصیتی باشند، اما در اغلب موارد، اختلالات شخصیتی تا پیش از دوران بزرگسالی تشخیص داده نمی‌شود.

اختلالات شخصیتی اغلب ریشه در تروما‌های خویشاوندی‌ای دارند که در سال‌های ابتدایی زندگی رخ دادند، به همین دلیل، کسانی که مبتلا به یک اختلال شخصیتی تشخیص داده می‌شوند، ممکن است اختلالات شخصیتی دیگری هم در آن‌ها تشخیص داده شود یا ویژگی‌های مشترک در چند اختلال شخصیتی را از خود نشان دهند. محققان هنوز مشغول پژوهش درباره‌ی علل اختلالات شخصیتی هستند و پاسخ قطعی‌ای برای این مسأله ندارند.

علل اختلالات شخصیتی می‌تواند شامل این موارد باشد: بی توجهی مداوم، آزار و اذیت، مورد تمسخر قرار گرفتن از سوی کسی که وظیفه‌ی مراقبت از فرد را برعهده داشته، بزرگ شدن توسط شخصی که فاقد مرزبندی و حس مسئولیت پذیری بوده یا محبت افراطی داشته، و یا بزرگ شدن توسط کسی که اولویت بندی برای روابط خود نداشته. در خصوص افرادی که در دسته‌ی A قرار می‌گیرند، سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به اختلالات روانی می‌تواند اثرگذار باشد.

اختلالات شخصیتی ممکن است ویژگی‌های متفاوتی در مردان و زنان بروز دهند.

در ادامه مروری مقایسه‌ای بر اختلالات شخصیتی خواهیم داشت. 

۱- اختلال شخصیت ضد اجتماعی / Antisocial personality disorder

نوع: دسته B

تعریف: به قوانین اجتماعی و حقوق دیگران بی اعتنا است یا آن‌ها را زیر پا می‌گذارد؛ دروغگو و فریبکار است؛ از هنجار‌های اجتماعی پیروی نمی‌کند.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

رفتار‌های آنی و فکر نشده دارد.
جان خود و دیگران برایش بی اهمیت است.
پرخاشگر، بی مسئولیت و متکبر است.
این طرز فکر را دارد: «چیزی که هرگز به خودم نداده اند را به دیگران نمی‌دهم.»

۲- اختلال شخصیت اجتنابی / Avoidant personality disorder

نوع: دسته C

تعریف: به شدت خجالتی است، احساس ناکافی بودن می‌کند و به شدت به انتقاد حساس است؛ به خاطر ترس میلی به داشتن ارتباط نزدیک عاطفی با دیگران ندارد.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

همیشه نگران است که مبادا مورد انتقاد قرار گیرد یا از سوی دیگران پذیرفته نشود.
از موقعیت‌های اجتماعی دوری می‌کند مگر اینکه جایی باشد که مطمئن باشد دیگران او را دوست دارند.
ترفیع و فرصت‌های شغلی که ممکن است برای دیگران مهیج باشد را رد می‌کند
خود را به اندازه‌ی کافی خوب نمی‌داند.

۳- اختلال شخصیت مرزی / Borderline personality disorder

نوع: دسته B

تعریف: در روابط شخصی خود ثبات ندارد؛ احساسات شدیدی دارد؛ تصور ذهنی خوبی از خود ندارد و دارای رفتار‌های آنی و فکر نشده است.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

نگاه سیاه و سفید به دنیا دارد و آدم‌ها را یا دیو می‌بیند یا فرشته.
بیشتر اوقات احساس پوچی می‌کند.
دست به هر کاری می‌زند تا تنها نباشد.

۴- اختلال شخصیت وابسته / Dependent personality disorder

نوع: دسته C

تعریف: به مراقبت دیگران نیاز دارد و مطیع و وابسته است؛ به شدت می‌ترسد که نتواند از پس مراقبت از خود برآید.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

تصمیمات روزانه‌ی خود را بدون گرفتن تأیید از دیگران نمی‌تواند بگیرد.
وقت‌هایی که تنها است احساس خوبی ندارد یا احساس درماندگی می‌کند.

۵- اختلال شخصیت نمایشی / Histrionic personality disorder

نوع: دسته B

تعریف: به شدت احساسی است و نیاز دارد در مرکز توجه باشد؛ وقت‌هایی که تنها است احساس خوبی ندارد.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

به شدت عشوه گر است.
به راحتی تحت تأثیر نظرات دیگران قرار می‌گیرد.
دمدمی مزاج است، رفتار‌های غلو شده دارد و/ یا خودنما است.
دائماً به دنبال گرفتن توجه و عشق از دیگران است.
تحمل بسیار پایینی برای احساسات منفی دارد و/ یا احساسات منفی خود را انکار می‌کند.

۶- اختلال شخصیت خودشیفته / Narcissistic personality disorder

نوع: دسته B

تعریف: نیاز به تحسین شدن دارد و فاقد حس همدلی با دیگران است.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

به شدت احساس محق و مهم بودن می‌کند.
از دیگران سوء استفاده می‌کند.
حس همدلی ندارد و برای بالا بردن غرور خود، دیگران را پایین می‌آورد.

۷- اختلال شخصیت وسواسی جبری / Obsessive-compulsive personality disorder

نوع: دسته C

تعریف: نظم و ترتیب، کامل بودن و داشتن کنترل امور، دغدغه‌ی ذهنی او است.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

تمرکز بیش از اندازه‌ای بر جزئیات یا برنامه‌ها دارد.
بیش از حد کار می‌کند و میان زندگی شخصی و کاری او تعادلی وجود ندارد.
در خصوص اصول اخلاقی و ارزش‌های خود هیچ انعطافی ندارد و خود را مرجع اخلاقی می‌داند.‌
می‌خواهد همیشه یک حس کنترل روی شرایط داشته باشد، از جمله با پول.

۸- اختلال شخصیت پارانوئید / Paranoid personality disorder

نوع: دسته A

تعریف: به انگیزه و مقصود دیگران مشکوک است؛ فکر می‌کند دیگران به عمد بدجنسی یا بدخواهی می‌کنند.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

بیشتر اوقات تصور می‌کند دیگران به او لطمه خواهند زد یا او را فریب خواهند داد.
از اعتماد به دیگران یا نزدیک شدن به آن‌ها خودداری می‌کند.
دیگران را کنترل می‌کند.
از دیگران فاصله می‌گیرد تا آن‌ها را از خود دور نگه دارد.

۹- اختلال شخصیت اسکیزوئید / Schizoid personality disorder

نوع: دسته A

تعریف: علاقه‌ای به داشتن روابط اجتماعی ندارد و احساسات بسیار کمی از خود بروز می‌دهد؛ به دنبال داشتن روابط نزدیک نیست.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

دوست دارد تنها باشد.
به نظر می‌رسد تعریف و تمجید یا انتقادات دیگران برایش اهمیتی ندارد.
سخت با دیگران احساس نزدیکی می‌کند.
عصبی است، اما آن را بروز نمی‌دهد.

۱۰- اختلال شخصیت اسکیزوتایپال / Schizotypal personality disorder

نوع: دسته A

تعریف: به دلیل پارانویا و ترس از درک نشدن در روابط نزدیک احساس راحتی نمی‌کند؛ نگاهی به دور از واقعیت به دنیا و رفتار عجیبی دارد.

رفتار‌ها و ویژگی‌های بالقوه:

عقاید عجیبی دارد (اعتقاد به خرافات و قدرت‌های خاص).
ادراک غیرمعمولی دارد (حضور یک فرد غایب را احساس می‌کند و دچار توهم است).
رفتار‌ها یا صحبت‌های عجیبی دارد.
به دلیل تعبیر نادرستش از تعاملات اجتماعی، اضطراب اجتماعی شدیدی دارد.

منبع: روزیاتو