پرسه‌زنی در استان یزد از سنت‌هایی است که هر سال، پررنگ و بزرگتر از سال قبل با همراهی هیئت‌های عزاداری برگزار میشود. در این آیین هیئتی‌های محله و روستا از صبح روز تاسوعا و بعضا در صبح روز عاشورا کوچه به کوچه ، خانه به خانه و محله ها را طی می‌کنند و ضمن جمع آوری نذورات از هرخانه، مقابل آن به عزاداری پرداخته و برای اهل خانه دعای خیر و طلب عفو و بخشش می‌کنند.
در این روز زنان نیز پا به پای مردان در آیین پرسه زنی شرکت می‌کنند و با به همراه داشتن علم و بیرق‌های مختلف به این آیین جلوه‌ای خاص می‌دهند.
این سنت زیبا با نظمی خاص و خواندن نوحه‌های مخصوص همان روز و طلب آمرزش برای افرادی که در سال‌های قبل در این جمع بوده و از دنیا رفته اند، برگزار میشود.
مراسم پرسه‌زنی در یزد، بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و همچنان با شکوه خاصی در کوچه محله ها و شهرستان های استان برگزار می شود.
حرکت دسته‌های سینه زنی به گونه‌ای است که افرادی که در جلو حرکت می‌کنند از اهل سادات هستند و شال سبز بر دوش دارند و یا شال را به دور کمر خود بسته اند.
در پشت سر سادات نیز مردم عامه با شال‌های مشکی حرکت می‌کنند و در آخر بانوان و بچه‌ها همراه آن‌ها هستند.
اکثر حسینیه‌ها و تکایا در این روز مردم را به صرف ناهار دعوت کرده و بازار انواع نذورات در این روز بسیار گرم است.
عزاداری هیئت های عزادار روز عاشورا
همزمان با عاشورای حسینی استان یزد نیز همچون دیگر استان های کشور یکپارچه غرق در اندوه و ماتم می شود و مردم با حضور در هیئت‌های عزاداری در سوگ سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) عزاداری می کنند.
عزاداران حسینی گوشه گوشه استان یزد از ساعات ابتدایی روز عاشورا با حضور در هیئت عزاداری، سوگواری می کنند.
اقامه نماز ظهر عاشورا
نماز ظهر عاشورا به یاد نماز ظهر امام حسین (ع) و یارانش در دشت کربلا در حسینیه ها، تکایا و مساجد استان یزد با حضور گسترده عزاداران و عاشقان حسینی اقامه میشود.
عزاداران حسینی با اقامه نماز اول وقت نشان دادند که پیام نماز امام حسین(ع) را به درستی دریافته کرده و می‌دانند که محرم زمان بالیدن و خوب نگریستن است و در نالیدن و گریستن خلاصه نمی‌شود.
جوش دوره،جلوه ای از اندوه برای شهدای کربلا
جوش دوره" یکی از سبک‌های عزاداری است به این نحو که عده‌ای به صورت دایره‌وار می‌ایستند و با یک دست کمر بغل‌دستی خود را گرفته و با دست دیگر سینه می‌زنند؛ سادات هم در سر دسته این عزاداری می‌ایستند و به اجرای جوش می‌پردازند.
جوش دوره یکی از آیین های سنتی مردمان حسینیه ایران، که از صدها سال پیش سینه به سینه حفظ شده است و هرساله در برخی از مناطق یزد نظیر مهریز، تفت، رستاق، رشکوئیه، فخر آباد و ... برپا می شود.
عزاداران حسینی در شب های محرم و در روز عاشورا به دو دسته تقسیم می‌شوند و با اشعاری محزون در حالی که به سینه می‌زنند و یک پای خود را جلو و پای دیگر را به عقب و سپس پای راست بلند کرده و به زمین می‌زنند به دور علمی که وسط محل عزا داری نصب شده می‌چرخند.
1-حسن وحسین «یا حسین» بر دشت کربلا حسین
2-حسن و حسین نازنین چون گل فتاده بر زمین
3-حسن و حسینم را مخوام نور دو عینم را مخوام
4-حسن وحسین من چه شد نور دو عین من چه شد
5-سکینه زارش چه شد اولاد بیمارش چه شد
6-عباس غمخوارش چه شد میر علمدارش چه شد
7-کو اکبر و کو اصغرش کو اهل بیت اطهرش
8-خیر النساء سیه پوش برماتم است امشب
9-محرم است امشب شب غم است امشب
10-امشب شب عزا بود صاحب عزا خدا بود
11-امشب سکینه خواب است بر دامن حسین است
12-امشب جناب فاطمه با اضطراب و واهمه
13-امشب رسول عالمین دارد عزا بهر حسین
14-در خیمه زین العابدین میزد سر خود بر زمین
15-چه کشته شد امام ما این شاه خاص و عام ماست
16-آفتاب گرم کربلا تابیده بر امام ما
17-شمر لعین بی حیا سرش بریده از قفا
18-صد پا برهنه مصطفی آید به دشت کربلا
19-آید به دشت کربلا گردد به دور کشته ها
20-گوید حسین من چه شد نور دو عین من چه شد
21-ای شیعیان زاری کنید از دیده خون جاری کنید
22-ای شیعیان فغان کنید فغان و الامان کنید
23- چون قاسمم اندر کربلا شد حجله اش ماتم سرا
24- عالم سیه شد زین عزا بر ماتم شاهزاده ها
25-آید به صد افغان و شین تا برسر نعش حسین
26-یا حسین یاحسین صد جان فدای حسین
27-یا عباس یا عباس صد جان فدای عباس
28-یا عباس دخیلم درمانده و ذلیلم
29-شمر یزید شد واویلا حسین شهید شد واویلا
30-ای گل گریبون چاک کن بر سر زن و فریاد کن
تاسوعا:
31-فردا حسین مظلوم مهمان اهل بیت است
32-فردا حسین تشنه لب از خون گلو تر میشود
33-شیون و شین است واویلا قتل حسین است واویلا
34-شیون هراس است واویلا قتل عباس است واویلا
35-چه کربلاست فردا چه پربلاست فردا
36-هنگامه قیامت در کربلاست فردا
37-چون حجله گاه قاسم ماتم سراست فردا
38-کجاوه اسیران بر ناقه هاست فردا
39-دو دسته های عباس از تن جداست فردا
40-سر حسین مظلوم بر نیزه هاست فردا
تعزیه خوانی
صبح روز عاشورا مراسم تعزیه خوانی در اغلب نقاط استان یزد برگزار میشود و در این روز تعزیه‌خوان‌ها وقایع عاشورا را بازسازی می‌کنند.
مراسم تعزیه از ورود "شمر" به صحنه کربلا آغاز میشود و تا شهادت امام حسین (ع) ادامه دارد و تمامی گفتگوهای میان افراد به صورت شعر رد و بدل میشود.
نمایش کاروان اسیران کربلا، بازار شام و شبیه سازی شمربن ذی الجوشن، حارث و گهواره علی اصغر و همچنین اجرای تعزیه و به آتش کشیدن خیمه‌های فرزندان امام حسین (ع) از برنامه‌های عزاداران یزدی در عصر روز عاشورا است.
روز عاشورا در یزد و مراسم نخل برداری
مراسم نخل برداری از ویژگی‌های منحصر به فرد مراسم محرم و عزاداری در یزد محسوب میشود که با همکاری و همیاری گوناگون اهالی در تمام مراحل مراسم، از کمک مالی و تهیه چوب و دیگر وسایل آن گرفته تا کمک در تزئین و عَلَم کردن آن و حمل آن در روز عاشورا و ... برگزار میشود و جالب اینکه در برخی موارد، زرتشتیان یزد نیز در ساختن نخلها، همیاری و همکاری دارند، زیرا آنهاحضرت سیدالشهدا (ع) را هم سر شهر بانوی ایرانی دانسته و نسبت به ایشان احترام و ارادت خاصی قائل هستند.
چوب نخل سیاهپوش به عنوان نماد تشییع سیدالشهدا(ع)، نخل شمشیر و نیزه‌ها نماد تیر و نیزه‌های وارد شده بر بدن امام حسین (ع) ، سرو نخل نماد قد و قامت علی اکبر (ع)، آیینه به عنوان نور وجود مبارک امام حسین (ع)، علم‌هایی که بر نخل بسته میشود نماد علمدار امام حسین (ع)، پارچه‌های زینتی که برنخل می بندند به عنوان حجله حضرت قاسم (ع)، زنگ‌هایی که در قدیم بر آن می‌بستند به عنوان زنگ کاروان امام حسین (ع)، عزادارانی که نخل را بر می‌دارند به عنوان تشییع کنندگان برای مردم شناخته شده است.
حتی در برخی موارد درختانی به این منظور وقف می‌شدند تا در زمان کهنسالی درخت از چوب آن برای مرمت نخل استفاده شود.
نخل یک سازه چوبی است که قسمت جلو و عقب آن از قطعات کوچک چوب به شکل نخلی بزرگ و شبکه شبکه ساخته شده و وسط آن با چوب اسکلت بندی شده است.
برای پایه‌های آن، چهار قطعه چوب به صورت عمودی در چهار طرف و برای بلند کردن آن چند قطعه چوب به صورت افقی تعبیه شده است. برای بستن آن، تعدادی از خدام حسینیه از آخرین جمعه ذل الحجه برای سیاه پوش کردن نخل آماده می‌شوند.
آن‌ها بر روی پارچه مشکی و در جلو و عقب آن، خنجر، آیینه های بزرگ و نیز یک سازه چوبی به شکل سرو در جلو و عقب نصب می‌کنند که این کار تا ظهر روز نهم محرم ،تاسوعا، ادامه می‌یابد.
مردم و عزاداران هر کدام از عناصر به کار برده شده در نخل را نمادی از یک حادثه و متعلق به شخص خاصی در حادثه کربلا می‌دانند.
آیین عزاداری سالار شهیدان، اباعبدالله‌الحسین (ع) در شهر یزد، یکی از باشکوه‌ترین مراسمی است که در سطح کشور انجام میشود.
یزدی ها بسیاری از آداب و سنن خود را نسل به نسل و سینه به سینه به آیندگان سپرده اند، آداب و سنت‌هایی که با تعصب بسیار تا به امروز حفظ شده و از این نظر یزد یکی از مراکز مهم آداب و سنن ملی و مذهبی متنوع و متعدد است.
