به گزارش گروه علمي باشگاه خبرنگاران، مكانيزه شدن و خودكار سازي وسيع در بخش هاي اداري و صنعتي ماهيت كارها را بطور گسترده تغيير داده است. بيشتر كارهايي كه در گذشته بطور دستي انجام مي گرفت امروزه توسط دستگاهها و كامپيوترها انجام مي گيرد . افراد براي كار با اين تجهيزات عمدتاً كار را در وضعيت نشسته انجام ميدهند. بعبارت ديگر مي توان گفت محيط هاي كاري جديد بيش از توانايي هاي جسمي به توانايي هاي فكري و رواني افراد نياز دارد.
 
    كارهاي نشسته و فكري نياز به فعاليت ماهيچه اي كمتري دارند اما عوارض آنها كمتر از وظايفي نيست كه مستلزم فعاليت جسماني بيشتري هستند. .براي مثال منشي ها، كاركنان اداري ،اپراتورهاي كامپيوتر و كليه كساني كه در وضعيت نشسته كار مي كنند از دردهاي كمري و عضلاني رنج مي برند. عوارض ناشي از نشستن مداوم و طولاني يكي از مشكلات جدي در بهداشت شغلي است. اين مشكل بدليل روند رو به گسترش اين گونه فعاليت ها همچنان در حال افزايش است.
 
    آيا كار نشسته سلامتي فرد را به خطر مي اندازد؟
 
    در صورتيكه افراد بتوانند وضعيت بدني خود را از حالت نشسته تغيير دهند كار نشسته خطري براي سلامتي يا ايجاد ناراحتي نخواهد داشت. براي افرادي كه ناچارند به مدت طولاني در وضعيت نشسته كار كنند وضعيت متفاوت است. گر چه نشستن نياز به فعاليت ماهيچه اي كمتري دارد اما با اين حال خستگي زود عارض مي شود. نشستن نياز به عضلاتي دارد كه تنه ، گردن و شانه ها را در يك وضعيت ثابت نگاه دارد. يك وضعيت كاري ثابت بعلت فشار وارد بر عضلات و انقباض مداوم آنها جريان خون در عضلات را كاهش داده در نتيجه خون و انرژي كافي براي انجام كار به عضلات نمي رسد. در اين حالت، خستگي زود عارض شده و عضلات را مستعد صدمه و آسيب مي كند.فشار وارد بر عضلات و اندامهای داخلی متابوليسم (سوخت و ساز )و تغذيه ديسکهای بين مهره ای را محدود کرده و به مرور زمان احتمال تحليل ديسکها را افزايش می دهد.
 
    همچنين افرادي که کار نشسته انجام می دهند در صورتي که ورزش يا فعاليتهای جسمی نداشته باشند به تدريج قوای جسمی آنها تضعيف می شود. زيرا کار نشسته مداوم فعاليت جسمانی فرد را به کمتر از حدی که برای سلامت جسمی لازم است کاهش می دهد. شايعترين عارضه ای که افراد از آن رنج می برند اختلالات گردش خون و صدماتی است که بر توانايی جسمی آنها اثر می گذارد.
 
    فشار وارد بر ديسک های بين مهره ای در وضعيت نشسته 35 درصد بيشتر از حالت ايستاده است
 
       چگونه کار نشسته بر گردش خون اثر می کند؟
 
    در حالت نشسته بدليل تحرک کمتر نياز به دستگاه گردش خون کم است در نتيجه فعاليت قلبی و جريان خون پايين می آيد. جريان خون ناکافی بويژه خونی که از اندامهای تحتانی(پاها) به قلب باز می گردد باعث تجمع خون در اين قسمتها می شود .فشار بر قسمت پايين رانها از کف صندلی که بلندتر از حد معمول باشد اين وضعيت را تشديد خواهد کرد در نتيجه پاها بی حس و متورم خواهند شد مثل حالتی که پس از نشستن طولانی در اتوبوس هنگام مسافرت رخ می دهد.
 
    کاهش خون رسانی به عضلات خستگی را تشديد می کند علت خستگی افرادي که کار نشسته انجام می دهند بيشتر به اين دليل است.
 
    آيا کار در وضعيت نشسته می تواند به آسيب های حرکتی منجر شود؟
 
    کم تحرکی در آسيب ها به اندامهايي که در حرکت نقش دارند از قبيل ماهيچه ها، استخوانها، تاندون ها و زردپی ها موثر است. عامل ديگر در بروز آسيب ، فشار موضعی و مداوم بر برخی نواحی بدن است. گردن و کمر معمولاً نقاطی هستند که بيشتر تحت تاثير قرار مي گيرند زيرا نشستن طولانی :
 
 
 
        حرکت بدن را کاهش داده و احتمال گرفتگی، کشش يا تنش ماهيچه ها در هنگام انجام حرکات بيشتر می شود.
 
 
 
        بعلت کند کردن خون رسانی در عضلات کمر و گردن فشار بيشتری را بر مهره ها بويژه مهره های اين نواحی وارد می کند.
 
 
 
        باعث وارد شدن فشار ثابت و دائمی بر ديسکهای بين مهره ای شده که تغذيه آنها را مشکل کرده و ميتواند در تحليل آنها نقش داشته باشد.
 
     
    آيا اثرات سوء ديگری ناشی از کار در وضعيت نشسته وجود دارد؟
 
    افرادی که برای چندين سال در وضعيت نشسته کار می کنند عوارض ديگری را هم تجربه می کنند از جمله عدم تناسب اندام، کاهش راندمان قلب و ريه ها و مشکلات گوارشی. گر چه اين عوارض، بيماری و آسيب تلقی نمی شود اما افراد را مستعد ساير بيماريها می کند.
 
  
    چه جنبه هايي از کار نشسته مسئول اين عوارض است؟
 
  
    يک وضعيت بدنی نامناسب مسئول اصلی بيشتر عوارض کار نشسته طولانی مدت است .وضعيت بدنی نامناسب همچنين ناشی از طراحی نامناسب شغل است که فرد را وادار می کند بطور مداوم و بی وقفه برای بيش از يک ساعت کار کند . طول مدت نشستن و وضعيت بدنی در حين نشستن از ريسک فاکتورهای اصلی در کار نشسته به شمار می روند .
 
    يک فضای کاری نامناسب که امکان نشستن در يک وضعيت متعادل را فراهم نکند می تواند باعث وضعيت های بدنی نامناسب شود. چيدمان فيزيکی فضای کار از قبيل ميز کار، ابزار و ادوات ممکن است متناسب با فاصله دسترسی و فضای آزاد زير صندلی نباشد. پستکار همچنين وقتی نامناسب است که ارتفاع صندلی متناسب با ابعاد بدن فرد تنظيم نشده باشد.
 
    عدم آشنايی و آگاهی افراد نيز باعث می شود آنها وضعيت های بدنی نامناسب را بخود بگيرند. لذا کارکنان بايد از عوارض کارهای نشسته آگاه باشند زيرا اين عوارض همانند عوارض کارهای سخت روشن و مشخص نيست.
 
    آيا يک وضعيت بدنی مناسب برای نشستن وجود دارد؟
 
    برای مفاصل اصلی يعنی لگن، زانوها و آرنج ها محدوده ای وجود دارد که هر فرد سالم ميتواند در آن احساس راحتی کند. اين وضعيت تنفس و گردش خون فرد را بهبود داده و با اعمال ماهيچه ای تداخل نکرده و اعمال طبيعی اندامها ی بدن را برهم نمی زند. تغيير دادن وضعيت بدنی اصل اساسی کار نشسته است. بنابر اين وضعيت بدنی مناسب وضعيتی است که امکان تغيير وضعيت بدنی فرد را بطور طبيعی و مداوم فراهم می کند بدون اينکه هيچ محدوديتی از طرف پستکار يا نوع شغل وجود داشته باشد.
 
    وضعيت بدنی مناسب عبارتست از مجموعه ای از وضعيت های بدنی که فرد بطور طبيعی انتخاب کرده و در محدوده قابل قبول قرار دارند. يک پستکاری که امکان تغيير مکرر و تحرک بيشتر به فرد بدهد باعث خواهد شد که فرد يک الگوی کار سالم و طبيعی داشته باشد.
 
       روشهای پيشگيری از اثرات سوء کارهای نشسته
 
    چگونه می توان اثرات سوء نشستن طولانی را کاهش داد؟
 
    توصيه ها درباره نحوه صحيح نشستن قطعی و هميشگی نيست برخی مواقع وضعيت های انقباضی و کششی عضلات برای آزاد کردن تنش های عضلانی قابل قبول است.
 
    برای حصول به يک وضعيت صحيح نشستن بايد به سه بخش زير توجه کرد:
 
           طراحی محيط کار(از جمله وظايف،پستکار و صندلی)
 
          طراحی شغل
 
          آموزش
 
  هيچ يک از اين موارد بر ديگری برتری ندارد و هيچ کدام نيز به تنهايی باعث اصلاح واقعِی نخواهد شد.بنابر اين در محيط کار سه بخش بايد مورد توجه قرار گيرد.
 
          وظايف
 
          پست کار
 
          صندلی
 
        و آموزشهای لازم هم بعنوان محور چهارم لازم و ضروری است.
 
      چرا طراحی وظايف مهم است؟
 
    وظيفه ممکن است مستلزم استفاده از بينايی، دستها يا پاها و يا ترکيبی از آنها باشد. هر نوع وظيفه مستلزم اصلاحات متفاوتی در طراحی پست کاری است.
 
    کار بصری تنش و فشار را بر گردن ،تنه وارد می کند تا چشمها بتوانند عمل بينايی را برای مدت زمان لازم انجام دهند. واضح است که طراحی پست کار در اينجا فشار وارد بر گردن را کاهش خواهد داد.در برخی پست های کار با قرار دادن مناسب وظايف بصری ميتوان اينکار را انجام داد.
 
    حرکات و نيروهای لازم در کارهای دستی بر وضعيت بدنی تاثير می گذارد. برای وظايف سبک تکيه گاه مچ و بازو سودمند است. برای وظايف سنگين بايد سطح کار در زير ارتفاع آرنج فرد قرار گيرد. چيدمان پست کار بايد بنحوی باشد که فرد ستون مهره ها را در هنگام اعمال نيرو بصورت عمودی نگاه دارد افراد نبايد وسايل و تجهيزات را برداشته و بطور افقی جابجا کنند.
 
    چرا طراحی پست کار مهم است؟
 
    صندلی همواره بعنوان يک جزء مکمل پست کار محسوب می شود ساير اجزاء پست کار از قبيل ميز و کامپيوتر، فايل ها و کتابخانه ها بر وضعيت بدنی فرد تاثير می گذارد.لذا چيدمان اين تجهيزات نبايد بنحوی باشد که دسترسی فرد به تجهيزات دشوار باشد و فرد هنگام کار مجبور باشد کمر خود را بچرخاند. پست کار همچنين بايد امکان تغييرات مداوم در وضعيت های بدنی مختلف را فراهم کند.
 
    انتخاب صندلی مناسب؟
 
    يک اصل ارگونومی وجود دارد که می گويد چيزی به نام فرد "متوسط" وجود ندارد. اما فراهم کردن صندلی با اندازه های مختلف برای همه افراد امکانپذير نيست. تنها راه حل تهيه صندلي های کاملاً قابل تنظيم است که برای حداکثر جامعه قابل استفاده باشد. ارتفاع کف صندلی و زاويه کف ، ارتفاع پشتی و زاويه پشتی بايد قابل تنظيم باشد. صندلی های ارگونوميک امروزه طراحی و ساخته می شوند اما صندلی ارگونوميک محسوب می شود که بر اساس ابعاد بدنی کارکنان پست کار و وظايف، طراحی می شود لذا داشتن بر چسب ارگونوميک به تنهايی ملاک ارگونوميک بودن صندلی نخواهد بود.
 
    طراحی مشاغل نشسته
 
    هر چند محيط کار بخوبی طراحی شود اما اگر فرد به مدت طولانی کار نشسته انجام دهد از عوارض آن در امان نخواهد بود لذا هدف طراحی شغل برای يک کارمند نشسته کاهش مدت زمانی است که فرد در حالت نشسته به سر می برد. تغييرات مداوم در وضعيت نشسته برای محافظت در برابر تجمع خون در پاهای فرد کافی است.. پنج دقيقه قدم زدن يا راه رفتن پس از 40 تا 50 دقيقه کار نشسته ميتواند فرد را از تورم و بی حسی پاها جلوگيری کند.اين وقفه ها همچنين با فراهم کردن امکان تمرين قلب و ريه ها و عضلات باعث خنثی شدن اثرات نشستن طولانی می شود. در صورت تراکم کارها وقفه ها را می توان با کار غير نشسته پر کرد.
 
       آموزش افراديکه کار نشسته انجام می دهند.
 
    روش انجام کار توسط افراد و عادات نشستن با آموزش های صحيح شکل می گيرد. آموزش بايد کارکنان را تشويق کند که روشهايی را اتخاذ کند که خستگی را کاهش دهد.
 
    آموزش همچنين بايد عوارض نشستن مداوم و توصيه هايي برای بهبود پست کار داشته باشد. افراد بايد نحوه تنظيم پست کار برای ايجاد يک وضعيت بدنی مناسب در هنگام کار بدانند آنها همچنين بايد بدانند که چگونه تنش ماهيچه های را در طول روز آزاد کنند.آموزش همچنين بايد به نقش و اهميت استراحت فعال (از قبيل قدم زدن ) در مقايسه با استراحت غير فعال تاکيد کند./عط