به گزارش خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، معدن ایران دارای ظرفیت وسیع و شگرفی است و طبق بررسی‌های صورت گرفته تاکنون حدود 6 هزار معدن با 70 نوع ماده معدنی در کشور مورد شناسایی قرار گرفته و کشور دارای 15 هزار محدوده امید بخش معدنی است  که  40 میلیارد تن ذخایر قطعی به ارزش بیش از 770 میلیارد دلار در آنها وجود دارد.

12 معدن بزرگ و مهم و 8 درصد ذخایر روی و سه درصد سرب جهان در ایران قرار دارد و کشور ما چهارمین تولید کننده سنگ تزئینی در دنیا است و ذخایر شناسایی شده مس ایران به بیش از 30 میلیون تن می‌رسد.

اما با این همه، نقش معدن در تولید ناخالص داخلی و توسعه اقتصادی و اشتغال چندان قابل توجه نیست و به گفته مسئولان معدنی کشور، این بخش نیازمند توجه و حمایت جدی در قالب یک برنامه ریزی مدون و دقیق است.

به همین منظور و برای بررسی ظرفیت ها و چالش های بخش معدن گفتگوی تفصیلی با مهدی کرباسیان رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) صورت داده ایم که مشروح آن در ذیل آمده است:

وضعیت بخش معدن چگونه است؟

معدن یک ویژگی طبیعی خدادادی است که هر کشوری از آن برخوردار نیست و الان ایران جزو 15 کشور برتر معدنی به لحاظ استخراج و اکتشاف و یکی از 10 کشور بزرگ به لحاظ ذخایر معدنی است و با اکتشاف و استخراج بیشتر مطمئناً وضعیت بهتری در بازارهای جهانی خواهیم داشت.

در سال تولید و اشتغال برنامه برای استفاده بیشتر از بخش معدن چیست؟

یکی از سیاست های اساسی در اقتصاد مقاومتی، جلوگیری از خام فروشی است و معدن یکی از اولویت های اشتغال و تولید است و با کاهش خام فروشی و رویکرد فرآوری ذخایر معدنی تحقق هذف گذاری های های اقتصادی کشور در دستور کار قرار گرفته است.  

 آیا ظرفیت های بکر معدنی در ایران وجود دارد؟

ایران در بخش معدن دارای  ظرفیت های بالایی است  و به عنوان مثال معدن سرب و روی مهدی آباد، دومین معدن بزرگ دنیا است  که در دهه  30 شمسی و دو دهه بعد حدود  57 هزار متر حفاری انجام شد و  این معدن دارای  بیش از 600 میلیون تن ذخیره معدنی ، روی ، خاک سولفیده و اکسیده  و در آن حدود 185 میلیون متر مکعب باطله برداری صورت گرفته است.

الان وضعیت معدن مهدی آباد چگونه است؟

در سال گذشته در مزایده بین المللی که برقرار شد،کنسرسیوم ایرانی متشکل از تولیدکنندگان روی و برخی از پیمانکاران موفق  برای یک بازه 24 ساله برنده مزایده شدند و مقرر شد با پرداخت حقوق دولتی، تا 4 سال عملیات ساخت کارخانه و 20 سال نیز بهره برداری را انجام دهند و این کارخانه 800 هزار تنی احداث خواهد شد.

این معدن دارای مشکلاتی برای بهره برداری است و متقاضیان خارجی برای مشارکت داشته و در ابتدای دولت یازدهم هم تلاش هایی برای همکاری با این شرکت  و کنسرسیوم صورت گرفت، اما بدلایل مختلف منجر به عملیات بهره برداری نشد.

 جایگاه ایران در خصوص تولید روی چگونه است و بهره برداری از این معدن چه تأثیری در ارتقاء رتبه ایران خواهد داشت؟

بهره برداری از این معدن موجب خواهد شد تا 420 هزار تن شمش آلومینیوم مورد نیاز کارخانه های مختلف در سطح کشور تأمین شود و با تولید روی در این کارخانه، ایران به رتبه 8 تولید روی در جهان خواهد رسید و امیدواریم معادن روی بیشتری به بهره برداری برسند.

کشورهای بزرگ معدنی بطور میانگین تا چه میزان از ظرفیت های معدنی در تولید و اشتغال بهره می برند؟

طبق آمارهای سال 2015 بیشترکشورهای موفق و پیشرفته در صنایع معدنی حدود 87 میلیارد دلار از طریق استخراج مواد از معادن بدست آوردند که با فرآوری کردن آنها ارزش افزوده 640 میلیارد دلار را ایجاد کردند و این در صنایع پائین دستی به چیزی حدود 2 هزار و 400 میلیارد دلار ارزش افزوده رسید و بیش از یک  تا 10 میلیون شغل ایجاد کرده است.

  تکمیل نبودن زنجیره معدنی تا چه حد موجب خام فروشی شد و در سالهای اخیر چه اقداماتی برای جلوگیری از خام فروشی صورت گرفته است؟

در سال 92 چرخه های معدنی بویژه در بخش فولاد نامتوازن بود  و طرح جامع فولاد ارائه شد که درافق 1404 باید به میزان تولید 55 میلیون تنی دست پیدا کنیم و به صادرات 6 میلیون تنی در سال گذشته دست یافتیم که این مصداق بارز اقتصاد مقاومتی با رویکرد درون گرایی و برون نگری است و تولیدات ما صادر می شوند. کشور ما دارای معادن سنگ آهن و ذغال سنگ  و گاز است که  ممزوج شدن اینها با هم  در کنار وفور نیروی متخصص می تواند گره های بخش معدن را باز کند و با تکمیل کارخانجات نیمه تمام و تاسیس کارخانه های جدید از خام فروشی جلوگیری اشتغال وسیع ایجاد کرد.

 در برنامه ششم توسعه تا چه میزان به معدن و صنایع معدنی توجه شده است؟

 با توجه به اینکه زمینه های اقتصاد مقاومتی در معادن فراهم است اما در برنامه ششم توسعه توجه محسوسی به معدن ها نشده است و باید این موضوع را مد نظر قرار داد که بخش خصوصی برای ترغیب شدن به سرمایه گذاری نیاز به توجه دارد و قسمتی از بخش معدن که مربوط اکتشاف بوده، دولتی است و ایمیدرو تلاش کرد ظرف این دو سال  اکتشاف 250 هزار کیلومتر را آغاز کرده  ولی نیاز به حمایت دولتی احساس می شود.

چه حمایتی از سوی دولت باید صورت گیرد؟

صندوق بیمه معدن می تواند در توسعه بخش معدنی نقش بسزایی داشته باشد، ضمن اینکه سرمایه های اختصاص یافته  به این صندوق با هماهنگی دولت و مجلس از 10 میلیارد تومان در سال 94 به  110 میلیارد تومان افزایش یافته  ولی این عدد بزرگ نیست و پیشنهاد ما سرمایه گذاری 300 تا 500 میلیون دلاری برای یک بازه زمانی 5 ساله بود تا این صندوق بتواند به خوبی از بخش خصوصی فعال در اکتشاف و استخراج معدن حمایت کند.

نکته اصلی این است که اگر عزم جدی برای سرمایه گذاری در بخش معدن را داریم دو  راه حل وجود دارد یکی این که بخش خصوصی بطور ویژه فعال شود چرا که سرمایه گذاری در معدن ریسک است و این ریسک را باید دولت از طریق حمایت های لازمه پوشش دهد اما وقتی به جریان بیافتد درآمد پایدار به دنبال دارد.

نکته دیگر فراهم نبودن زیرساخت ها در بخش معدن است. با توجه به اینکه معادن اغلب در شهرهای دور هستند مشکلاتی در خصوص جاده، برق و حمل و نقل وجود دارد که اینها را دولت باید رفع کند و باید بپذیریم که این رفع این مشکلات سرمایه بر است.

 نقش سازمان های توسعه ای مثل ایمیدرو در توسعه بخش معدن در کشور چیست؟

با توجه به مشکلاتی که برای بخش خصوصی  فعال در حوزه معدن وجود دارد و اینکه بازگشت سرمایه در معدن نسبت به بخش های دیگر اقتصادی به سرعت صورت نمی پذیرد، انگیزه برای سرمایه‌گذاری در این بخش کمتر است و در این شرایط نقش سازمان های توسعه ای مثل ایمیدرو بیش از پیش مشخص می شود که از بخش خصوصی حمایت های لازم را انجام دهد. این در حالی است که در سالهای اخیر ایمیدرو در کنار بخش های فعال بوده و نه رقیب آنها و مشارکت دوسویه وجود دارد.

  وضعیت خصوصی سازی ها در بخش معدن را چگونه ارزیابی می کنید؟

خصوصی سازی در بیشتر بخش ها به درستی صورت نگرفت و سازمان ایمیدرو در پی خصوصی سازی های سالهای گذشته بابت فروش 70 درصد از اموال سازمان 3 هزار و 500 میلیارد تومان طلبکار است و این جدای از 20 میلیاردی است که در قالب رد دیون در دولت های قبل داده شده  و باز نگشته و سازمان را دچار مشکل کرده است.

 سرمایه گذاری در بخش معدن را چگونه می بینید؟

پس از برجام ورود تکنولوژی به ایران هموار شده و می توانیم از دانش روز دنیا بهره ببریم و با تضامین لازم و استفاده از بیمه ها می توان سرمایه گذاری بیشتری را در بخش معدن جذب کرد و ژاپن،کره جنوبی،آلمان و ایتالیا از جمله کشورهایی هستند که برای مشارکت و سرمایه گذاری اعلام آمادگی کردند اما این کار نیازمند همکاری ها لازم وزارت اقتصاد، وزارت امور خارجه و بانک مرکزی است تا تسهیلاتی را فراهم کنند تا سرمایه گذاری جذب شود.

دولت باید چه اقداماتی برای توسعه معدن انجام دهد؟

ابتدا باید همه دستگاه های اجرایی کشور این را بپذیرند که بخش معدن دارای ظرفیت های مناسب برای توسعه اقتصادی کشور و نیازمند حمایت ویژه است، اگر بتوانیم مواد اولیه صنعت را از داخل کشور تأمین کنیم که در بسیاری از صنایع امکانش وجود دارد، در نتیجه ارزش افزوده بیشتری حاصل  و اشتغالزایی نیز انجام می شود، ضمن اینکه این امر نیازمند همکاری قوای دیگر نیز هست و مجلس پیرامون تسهیل قوانین موجود، اقدامات اساسی انجام دهد. باید برنامه ریزی دقیق صورت گیرد تا در یک برنامه میان مدت 5 ساله یا 10 سال بخشی از فعالیت ها تکمیل شود مثلاً بحث زمین شناسی و اکتشاف را باید در یک بازه زمانی میان مدت کامل انجام داد و با اینکه اقداماتی صورت گرفته اما هنوز کارهای زیادی در این خصوص باید انجام داد.

  آیا از صندوق توسعه ملی منابعی به بخش معدن اختصاص یافته یا خیر؟

کمک هایی از سوی صندوق توسعه ملی برای بخش های معدنی صورت گرفته و وام هایی را در لیست قرار داده اند اما مشکل جدی در این خصوص وجود دارد که منابع صندوق محدود است و برخی از وام گیرندگان این صندوق به دلایل مختلف توانایی بازپرداخت را نداشته اند و معوقه زیادی دارند و علی رغم اینکه معدن جزو اولویت های این صندوق برای ارائه تسهیلات است، ولی معدن نیازمند نگاه ویژه تری است.

 وضعیت صادرات سنگ آهن و محصولات فرآورده آن چگونه است؟

هنوز میزانی از سنگ آهن برداشتی، صادر می شود و 20 میلیون تن سال گذشته صادرات سنگ آهن انجام شده و در این خصوص چند نکته حائز اهمیت است. باید سنگ آهن بیشتر برداشت کنیم و ما فقط در سنگان سال گذشته 7 میلیون تن که این رقم باید به 40 میلیون تن برسد، شاید برداشت بیشتر نیازمند این باشد که نوآوری ها و تکنولوژی های جدید بیاید و این موضوع را هم باید مد نظر قرار داد که اشکالی ندارد که برخی مواقع اگر مواد خام صادر شود ، درآمد حاصل از فروش آن صرف سرمایه گذاری در همان بخش شده و نباید صرف هزینه جاری شود.

با پایان عمر دولت دوازدهم  احتمال تغییر وزیر صنعت وجود دارد و آیا در صورت تغییر وزیر شما همچنان در سمت خود باقی می مانید یا خیر؟

در خصوص وزیر صنعت که اختیار با رئیس جمهور محترم است که چه شخصی را به مجلس معرفی می کند و آقای نعمت زاده نیز زحمات زیادی برای صنعت کشور کشیده اند. اما در مورد شخص بنده ، من خودم اعتقاد دارم که فردی بیاید که از ما فعال تر باشد و بنده به‌عنوان خدمتگزار جمهوری اسلامی از شب پیروزی انقلاب تا امروز درجاهای مختلف مثل، نفت،گمرک، وزارت اقتصاد، تامین اجتماعی، بنیاد مستضعفان، حمل و نقل وزارت راه، فرمانداریها وشهرداری تهران و بسیاری جاهای دیگر افتخار خدمت گذاری داشته ام. 

گفتگو از علیرضا مرادی و  هادی سیانکی

انتهای پیام/

بهره وری از معدن نیازمند نگاه ویژه مسئولان است