راز ماندگاری شعر حافظ چیست؟

غلامرضا طریقی شاعر در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه ادبیات  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، در خصوص حافظ گفت: اگر تنها تفکر در شعر حافظ  اهمیت داشت متفکرتر، عارف تر و با دانش بیشتری از او در طول تاریخ هستند که آن  ها باید محبوب تر از حافظ می شدند. صرفا شگردهای شاعری یک نفر شعرش را ماندگار نمی کند در مورد حافظ مجموعه راز آلودی باعث ماندگاری شعرش شد که معلوم نیست چند درصد آن در صورت و چند درصد آن در ذات شعرش وجود دارد و تاثیر آنها باعث ماندگاری شعرش  شده است. از بین تمام مطالبی که در دنیاست و می توان به آن پرداخت به اراده و آزادی انسان توجه کرده است از زبان انسان و درباره او به گونه ای صحبت کرده که به انسان نزدیک است انسانی که گاهی امکان دارد عصیان کند و گاهی تسلیم باشد.

انسان در شعر حافظ چند بعدی است

او افزود: حافظ در شعرش از انسانی نمی گوید که یک خط و یک بعد دارد از سوی دیگر آنقدر شعر حافظ در زبان ساخته شده و آنقدر خوب بافته شده است که صورت شعر به ما این اجازه را می دهد که هر دو طرف معنای شعر را بپذیریم.به نوعی می توان گفت بزرگی و ماندگاری حافظ در همین است تا جایی که خواندم و دیدم سراغ ندارم موضوع تکفیر حافظ سندیت داشته باشد اما کلیت ماجرا بعید نیست. هنوز هم افرادی را داریم که از یک بیت حافظ به این نتیجه می رسند که او هستی را زیر سوال می برد و خدا را قبول نداشته است تعدادی از همان شعر حافظ ثابت می کنند او فردی مومن بوده و به خدا اعتقاد داشته است.

این شاعر با اشاره به اینکه زبان و زبان آوری حافظ این اجازه را به او داده است وقتی کسی شعرش را می خواند از ظن خود برداشتی از شعرش داشته باشد، اظهار کرد: در یک مرتبه از شاعری ، شاعر سعی می کند با زبان غیرالکن حرف بزند و غیر معمول حرف می زند. در درجه بالاتری از شاعری که هرکسی به آن نمی رسد شاعر به مطلق آگاه است و چیزی در شعرش اضافه می کند در آخرین مرتبه  آن از یکی از ساحت هایی که باید از آن استفاده کند به گونه ای استفاده می کند که لکنت وجود نداشته باشد و می تواند از زبان به گونه ای بهره ببرد که دو کارکرد داشته باشد. حافظ آنقدر در استفاده از زبان توانایی داشته است که ممکن است عده ای از بیت هایش برداشت کنند کفر می گوید و عده ای برخلاف این برداشت کنند یکی از دلایل جاودانگی حافظ همین است آدمی که در این همه قرن دوام آورده است پس از این هم ادامه خواهد داشت.

طریقی از اینکه این معضل برداشت عاشقانه یا عارفانه درباره شعر حافظ وجود داشته و در شعر حافظ بیشتر دیده می شود، چون این توانایی را داشته در قلمرو زبان به گونه ای شعر بگوید که بتوان از آن دو برداشت متفاوت کرد،گفت: به طور کلی به تفکیک شعر به عاشقانه و عارفانه قائل نیستم.وقتی شاعر درباره احساسش حرف می زند ممکن است این احساس در دوره ای عاشقانه باشد و در دوره ای احساسش به رابطه اش با آفریدگار معطوف شود.همه در مجموع یک حس است نمی توان بسیاری از شعرها را از هم تفکیک کرد و گفت  کجا شعری از مرز عاشقانه رد شده است کجا به عارفانه بودن می رسد. همه ظرایف و نکاتی که در شعر عاشقانه یا عارفانه بوده باعث شده است شعر حافظ به این زیبایی شکل بگیرد مخاطب باید با شعر به عنوان هنر حافظ مواجه شود  و از آن لذت ببرد.

او ادامه داد: فرض کنید از تماشای یک تابلوی نقاشی لذت می بریم. در ذهن من نقاشی روی تابلو شبیه برجی در تهران است اما از نظر دیگری یک درخت دیده می شود این که حکم کنید باید تصویر را برج ببینید درست نیست. حسن تابلو به این است هرکس با ذهن و جان خود با تابلو روبه رو شود؛ تقسیم بندی عاشقانه و عارفانه در شعر از آنجایی آغاز شد که از درک برخی شعرها عاجز شده بودند یا مصادره به مطلوب کردند. آیت الله مطهری نوعی تفسیر از حافظ داشت؛ کسنوی درباره اش به گونه دیگری حرف زده است بزرگان ادبیات هم تفسیر خودشان را از شعر حافظ داشتند ایراد کار اینجاست هرکدام می گوییم نگرش من به شعر حافظ درست است از این رو پیشنهاد می کنم مخاطبان پیش داوری در ذهنشان قبل از خواندن شعر حافظ نداشته باشند.

انتهای پیام/ 

تشریح دلایل ماندگاری شعر حافظ