کاهش جمعیت ماهی گورخری یکی از گونه‌های مهم منطقه زاگرس
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد و محقق حوزه بیماری‌های آبزیان گفت: نتایج تحقیقاتی که در طول ۱۵ سال گذشته انجام شده است حاکی از کاهش ممتد جمعیت ماهی گورخری و خطر انقراض این گونه منحصربه فرد است.
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شهرکرد، مهدی رئیسی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد و محقق حوزه بیماری‌های آبزیان اظهار داشت: نتایج تحقیقاتی که در طول ۱۵ سال گذشته انجام شده است حاکی از کاهش ممتد جمعیت ماهی گورخری و خطر انقراض این گونه منحصربه فرد است که توقف این وضعیت نیاز به اقدامات جدی و فوری دارد.
او افزود: یکی از گونه‌های مهم منطقه زاگرس، ماهی گورخری است، این ماهی کوچک به طول سه تا چهار سانتی‌متر یکی از گونه‌های نادر موجود در منطقه است که با نام ماهی آفانیوس، ماهی پرچمی یا کپور دندان‌دار زاگرس نیز خوانده می‌شود.
رئیسی که تحقیقاتی در خصوص بیماری‌ها و عوامل تهدیدکننده در ماهیان بومی و همچنین ماهیان پرورشی انجام داده است، ادامه داد: این گونه فقط در استان چهارمحال و بختیاری زیست می‌کند و در هیچ نقطه دیگری از دنیا یافت نمی‌شود، اما این گونه در بین ماهیانی که در طول ۱۵ سال گذشته مورد مطالعه قرار داده‌ام، بدترین وضعیت را دارد، به طوری که کاهش ممتد جمعیت آن ملموس بوده و آن را در فهرست گونه‌های "در معرض خطر انقراض" سازمان حفاظت محیط زیست ایران قرار داده است.
بیشتر بخوانید
این محقق که تمرکز مطالعات خود را در خصوص ماهیان حوزه زاگرس مرکزی معطوف کرده است، اظهار داشت: زیستگاه این ماهی محدود به بدنه‌های آبی کوچکی است که به خصوص در سال‌های اخیر آسیب‌های زیادی دیده‌اند و حتی برخی به دلیل خشکسالی به طور کامل عاری از حیات شده‌اند.
رئیسی خاطر نشان کرد: این گونه منحصر به فرد یک ذخیره ژنتیکی برای کشور محسوب می‌شود و در صورت انقراض، جایگزینی برای آن وجود ندارد.
او به شرح مطالعات خود در این خصوص پرداخت و گفت: در مطالعات گذشته، متوجه آلودگی این ماهی به هشت گونه مختلف انگلی در تالاب گندمان استان چهارمحال و بختیاری شدم، یکی از این انگلها که برای نخستین بار در ایران گزارش شد، "لارو" نوعی انگل بود که کل جمعیت ماهی را مورد حمله قرار داده بود، بررسی آزمایشگاهی ما نشان داد که ۱۰۰ درصد جمعیت ماهی در تالاب گندمان که یکی از زیستگاه‌های اصلی این ماهی است، به این انگل آلوده بوده است. انگل مذکور قادر به تهاجم به ارگان‌های مختلف ماهی است و در اندام‌های مختلف داخلی شامل کبد، کلیه، و سایر ارگان‌ها و همچنین چشم و مغز ماهیان یافت شد.
رئیسی ادامه داد: تهاجم این انگل به تخمدان‌ها و چشم منجر به کاهش تولیدمثل و کوری و تهاجم آن به مغز منجر به مرگ ماهی می‌شود، لازم به ذکر است تعداد انگل در بدن ماهی حتی به بیش از ۹۰ عدد نیز می‌رسید و باید توجه داشت که این ماهی کوچک‌جثه‌ای است و طول آن در حد سه تا چهار سانتی‌متر است، مطالعه میکروسکوپی و بافتی نیز حاکی از آسیب‌های بافتی قابل توجه ناشی از انگل بود.
این محقق اهل چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: چرخه زندگی این انگل با نام علمی "اورنیتودیپلوستوموم" دربرگیرنده ۲ مرحله لاروی و سپس مرحله بلوغ انگل است، انگل بالغ در روده پرندگان ماهی خوار زیست می‌کند و تخم‌های آن از طریق مدفوع پرنده وارد محیط می‌شود، سپس لارو‌ها وارد بدن حلزون‌های آبزی می‌شوند و پس از مدتی لارو‌های مرحله بعدی از بدن حلزون آزاد شده و ماهیانی که در مناطق کم‌عمق و در اطراف حلزون‌ها زیست می‌کنند را مورد حمله قرار می‌دهند.
رئیسی افزود: آنچه در بدن ماهی دیده می‌شود لارو‌های ماهی است که البته فعالیت زیادتری از نوع بالغ دارند و علاوه بر آن قادرند به ارگان‌های مختلف مهاجرت کنند. به نظر می‌رسد این انگل بواسطه پرندگانی که برای زمستان گذرانی به تالاب‌های استان چهارمحال و بختیاری مهاجرت می‌کنند، وارد اکوسیستم منطقه شده است، هرچند گزارشات جهانی این انگل نیز بسیار کم است.
او بر لزوم حفاظت از ماهی آفانیوس یا گورخری تاکید کرد و گفت: آسیبی که از این انگل به پرنده‌ها می‌رسد زیاد نیست، ولی ماهیان آسیب‌های جدی متحمل می‌شود.
رئیسی افزود: این انگل جزو معدود گونه‌هایی است که قادر است با مهاجرت در امتداد سیستم عصبی ماهی، حتی به مغز برسد، به‌طور قطع این امر بر جمعیت ماهی تاثیر منفی دارد. ادامه مطالعات در سال‌های بعدی نشان داد که در زیستگاه‌های دیگر نیز وضعیت چندان بهتر نیست به طوری که در یکی از زیستگاه‌ها حدود ۶۶ درصد ماهیان و در ناحیه دیگری حدود ۹۲ درصد ماهیان به همین انگل آلوده بودند.
او تصریح کرد: در ادامه تحقیقات متوجه اثر یکی از دارو‌های ضد انگل بر حذف آلودگی از بدن ماهی شدم از این رو جمعیت‌هایی از ماهی در دانشگاه نگهداری و درمان شدند، این امر در مورد بچه ماهیان که مقاومت کمتری دارند و به سادگی تلف می‌شوند، اهمیت زیادی داشت و از مرگشان جلوگیری می‌کرد.
این محقق شهرکردی، خشکسالی را از دیگر عوامل موثر بر کاهش جمعیت این ماهی منحصر به فرد دانست و گفت: خشکسالی منجر به از بین رفتن برخی زیستگاه‌های کوچک شده است و آلودگی‌های کشاورزی نیز در حاشیه تالاب‌ها بر جمعیت ماهی اثر منفی داشته است.
رئیسی با بیان این نکته که ماهی گورخری زاگرس تمایل زیادی به زندگی در نقاط کم عمق با جریان آب آرام دارد، افزود: از همین رو این ماهی‌ها وارد کانال‌های کوچک آبیاری کشاورزی می‌شوند و در بسیاری موارد امکان بازگشت به منبع اصلی آب را ندارد که این مساله در منطقه شلمزار مشاهده شده است.
او با تاکید بر اینکه نجات ماهی از وضعیت فعلی نیاز به اقدامات جدی و فوری دارد، تصریح کرد: عوامل مختلفی به منظور حفاظت این ماهی باید در نظر گرفته شود. نخستین اقدام، تلاش در راستای حذف تهدیدات فعلی است، باید اهمیت ماهی را برای افراد محلی و کشاورزان توضیح داد و اینکه کود‌ها و سموم کشاورزی تا چه حد می‌تواند برای اکوسیستم مشکل ایجاد کند.
رئیسی افزود: همچنین گردشگرانی که حاشیه تالاب‌ها را آلوده می‌کنند در واقع دانسته یا ندانسته زیستگاه این ماهی را از بین می‌برند. همچنین ماهیان قزل‌آلای رها شده از مزارع پرورش ماهی حاشیه رودخانه‌ها به ویژه رودخانه بهشت‌آباد نیز در این کاهش شدید جمعیتی موثر بوده است؛ قزل‌آلا یک ماهی گوشتخوار است و قادر است این ماهی بومی را شکار کند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه امکان از بین بردن آلودگی‌های انگلی در محیط‌های طبیعی همانند تالاب‌ها وجود ندارد، اظهار داشت: مبارزه بیولوژیک با حلزون‌ها می‌تواند در این خصوص کمک کند و در حالت خوشبینانه وقوع یک زمستان بسیار سرد و مهاجرت نکردن پرندگان سیبری به تالاب‌های استان در آن سال ممکن است چرخه انگل را قطع کند و آلودگی را کاهش دهد.
رئیسی از تلاش‌های خود برای مکاتبه با سازمان‌های مربوطه در راستای جلوگیری از انقراض این گونه جانوری نادر خبر داد و گفت: این مهم تنها با همکاری سازمان‌های متولی امکانپذیر است و از توان اجرایی دانشگاه به تنهایی خارج است به این طریق که ماهیان باید پس از حذف آلودگی‌های انگلی، در شرایط مناسب و پس از تولیدمثل در زیستگاهی که آلودگی خیلی کمتری دارد رها شوند که تنها در این صورت می‌توان به نجات این گونه ارزشمند امیدوار بود.
منبع: ایرنا
انتهای پیام/ف
