مصرف خودسرانه ویتامین و مکمل دارویی و عوارض غیرقابل جبران آن
مصرف انواع ویتامینها و مکمل‌های دارویی بین ایرانیان، به ویژه پس از شیوع ویروس کرونا شدت گرفته؛ در حالی که پزشکان درباره عوارض غیر قابل جبران مصرف بی رویه آن‌ها هشدار می‌دهند.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد، همزمان با گسترش شیوع ویروس کرونا در کشور از حدود ۲ سال قبل، دنیای بی انتهای مجازی نیز فورا مملو از مطالبی شد که همه را برای پیشگیری از ابتلای به بیماری کووید ۱۹ به مصرف انواع و اقسام دارو‌های صنعتی و گیاهی و مکمل‌های دارویی توصیه می‌کردند که این روند کماکان ادامه دارد.
در حالی که همه متخصصان و پزشکان و کارشناسان دارویی در این مورد اتفاق نظر دارند که بر اساس داده‌ها و تجربه‌های علمی مصرف خودسرانه و بیش از حد مکمل‌های دارویی می‌تواند زیان‌های غیر قابل جبرانی را به افراد مصرف کننده وارد کند.
عبدالرضا نوروزی دانشیار تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: استفاده زیاد از مکمل‌های ویتامینی در جامعه ایرانی طی چند سال گذشته به ویژه با شروع شیوع بیماری کووید ۱۹ افزایش پیدا کرده است در حالی که مصرف بی رویه مکمل‌های دارویی و ویتامینی می‌تواند باعث اختلال در وضعیت تغذیه‌ای بدن شود و زیان‌های جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
او گفت: نخستین توصیه در علم تغذیه، تامین ریز مغذی‌ها شامل ویتامینها و مواد معدنی از مواد غذایی طبیعی است، چون ریزمغذی‌ها معمولا از طریق غذای طبیعی بیشتر هضم و جذب می‌شوند به عنوان مثال، کلسیم موجود در شیر و ماست جذب و عملکرد بسیار بالاتری نسبت به قرص‌های کلسیم دارد و این موضوع را هم باید در نظر داشت که مصرف خودسرانه برخی ریزمغذی‌ها می‌تواند برای بدن مضر باشد.
دانشیار تغذیه بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: مصرف بی رویه و بدون تجویز پزشک قرص‌های آهن سبب افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی می‌شود، پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که مصرف بی رویه قرص‌های ویتامین E نیز احتمال ابتلا به مشکلات پروستات را در مردان زیاد می‌کند.
نوروزی گفت: مصرف بی رویه مکمل روی (زینک) احتمال ابتلا به کم خونی را زیادتر می‌کند، اما با توجه به کمبود شایع ویتامین D در جمعیت ایرانی، قرص‌های ویتامین D تنها مکملی است که به مصرف منظم آن توصیه می‌شود، ولی مصرف همزمان مکمل‌های ویتامینی و غذایی امکان تداخلات دارویی را بالا می‌برد و سبب کاهش یا افزایش جذب این ریزمغذی‌ها خواهد شد.
می‌توان مواد مغذی، ویتامینها، مواد معدنی و مینرال را از طریق مواد غذایی مناسب دریافت کرد
سپیده الیاسی دانشیار گروه داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز گفت: به طور میانگین در کشور ما و در کل دنیا ۴۰ درصد افراد هر روز یک نوع از مکمل‌ها را استفاده می‌کنند و در بسیاری از مواقع مصرف مکمل‌ها برای فرد ضرورت ندارد و می‌تواند عواقب جسمانی زیادی داشته باشد.
او گفت: تمامی فراورده‌های دارویی در اشکال مختلف قرص، کپسول، پودر یا مایع، حاوی مواد مغذی یا ریز مغذی مختلف مانند ویتامینها، مینرال ها، آمینو اسید‌ها و روغن‌های امگا۳ و روغن تخم کتان هستند که به عنوان مکمل شناخته می‌شوند علاوه بر این انواع فیبر‌هایی که ممکن است تجویز و مصرف شود و حتی میکروب‌هایی مانند ترکیبات پرو بیوتیک‌ها که میکروب‌های طبیعی بدن هستند و همین طور مخمر‌ها می‌توانند شامل دسته مکمل‌ها شوند که در داروخانه‌ها در دسترس عموم هستند و بدون نسخه به فروش می‌رسند.
الیاسی گفت: بیشتر افراد می‌توانند مواد مغذی، ویتامینها و مواد معدنی و مینرال خودشان را طبق برنامه ریزی روزانه از طریق مواد غذایی مناسب دریافت کنند به جز افرادی مانند مادران باردار و کودکان و یا افرادی که گیاه خوار هستند ممکن است نیاز باشد یک سری از این ترکیبات را در کنار رژیم غذایی شان مصرف کنند بنابر این همه افراد نیاز به این مکمل‌ها ندارند و کاری منطقی نیست که فرد به صورت خودسرانه این ترکیبات را مصرف کند.
احتیاط در مصرف ویتامین‌های C و D
دانشیار گروه داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: متاسفانه بدن ما همیشه قادر نیست که مواد اضافی را دفع کند بنابر این باید در مصرف مکمل‌ها جانب احتیاط رعایت شود و تنها یک سری ویتامین‌های محلول در آب هستند که مقادیر اضافی آن‌ها می‌تواند از بدن دفع شود و مشکلی ایجاد نکند همچون ویتامین c که یک ویتامین محلول در آب است، ولی در عین حال مصرف بیش از حد آن هم می‌تواند عواقبی داشته باشد به خصوص برای افرادی که مستعد سنگ‌های کلیه و یا دچار نارسایی کلیه هستند.
الیاسی گفت: در مورد ویتامین D که این روز‌ها صحبت از آن است که می‌تواند نقش کمک کننده در خفیف شدن بیماری کووید ۱۹ داشته باشد یک سری خواص تنظیم کننده سیستم ایمنی بدن دارد که سودمند است.
او گفت: در کشور ما مردم به خاطر این که کمتر در معرض نور خورشید هستند بیشتر در معرض فقر ویتامین D قرار دارند، اما برخی از افراد که نواقصی در کبد و کلیه دارند این ویتامین در بدنشان فعال نمی‌شود، چون این ۲ ارگان وظیفه فعال کردن ویتامین D سنتز شده در پوست را برعهده دارد و وقتی که این ۲ ارگان مشکل داشته باشد این ویتامین فعال نمی‌شود یا مواد مغذی حاوی این ویتامین کمتر مصرف می‌شود.
دانشیار گروه داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: مصرف بدون تجویز ویتامین D هم توصیه نمی‌شود، چون این ویتامین محلول در چربی است و مقادیر اضافی آن در بدن می‌تواند تجمیع شود و ایجاد مشکلات و اختلالاتی در سیستم استخوانی بدن کند و حتما نیاز است که سطح ویتامین D افراد چک شود و براساس سطح ویتامین، پزشک هر مقداری که صلاح دید برای فرد نسبت به مصرف این ویتامین تجویز کند.
الیاسی گفت: بنابراین نمی‌توان نسخه واحدی برای همه افراد بالغ در نظر گرفت که باید این میزان ویتامین D مصرف کنند و در مورد اطفال نیز باز هم این طور نیست که همه کودکان در همه گروه‌های سنی نیاز به این مکمل داشته باشند و معمولا کودکانی که به دنیا می‌آیند از بدو تولد تا ۶ ماهگی نیاز به مصرف ویتامین D دارند، ولی بعد از آن سن نیاز به مصرف مکمل نیست.
مصرف مکمل کلسیم در سنین زیر ۵۰ سال بدون مشورت با پزشک ممنوع
او گفت: مصرف بیش از حد مکمل کلسیم می‌تواند مشکلات مختلفی ایجاد کند و کلسیم اضافی در عروق فرد رسوب کرده و برای فرد مشکلاتی ایجاد می‌کند، ولی در افراد بالای ۵۰ سال بدن نیاز به کلسیم بیشتری دارد و در اکثر افراد با رژیم‌های غذایی که دارند ممکن است که تامین این مقدار کلسیم امکان پذیر نباشد.
الیاسی گفت: پزشکان معمولا به افراد بالای ۵۰ سال توصیه می‌کنند که مکمل کلسیم را روزانه حدود ۵۰۰ میلی گرم مصرف کنند، اما در سنین زیر ۵۰ سال معمولا بدون مشورت پزشک، مصرف مکمل کلسیم توصیه نمی‌شود.
خطر آفرین بودن ویتامین A برای مادران باردار
دانشیار گروه داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: مصرف خودسرانه ویتامین A به دلیل این که محلول در چربی است برای مادران باردار نگران کننده است و می‌تواند در دوران بارداری خطرساز باشد.
الیاسی گفت: مصرف ویتامین A می‌تواند اختلالات مختلفی را ایجاد کند و باعث بروز حالاتی مانند گیجی و سردرد، زخم‌های دهانی و حالت تهوع و استفراغ شود بنابراین ویتامین A هم از آن دسته ویتامین هاست که نباید زیاد مصرف شود.
مصرف آهن نیازمند آزمایش خون
دانشیار گروه داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: آهن هم مکملی است که برخی افراد به صورت خودسرانه مصرف می‌کنند در حالی که کم خونی حتما باید با آزمایش اثبات شود و با دیدن علایم ظاهری نمی‌توان بنا را بر این موضوع قرار داد که فرد دچار فقر آهن است.
او گفت: برای مصرف آهن حتما نیاز است که آزمایش خون داده شود و درمان مناسب تجویز شود، زیرا برخی از دارو‌ها آهن عنصری کمتری دارند و برای پیشگیری از کم خونی مناسب هستند یعنی اگر فردی دوران قاعدگی خونریزی شدید دارد می‌تواند از این دارو‌ها برای پیشگیری از کم خونی استفاده کند، ولی برای درمان کم خونی یک سری فراورده‌های دیگری داده می‌شود که فراورده حاوی آهن زیادی باشد بنا بر این جا به جایی دارو‌های آهن به صورت خودسرانه با یک داروی خارجی که میزان آهن کمتری دارد توصیه نمی‌شود و باید مصرف مکمل آهن طبق اصول پزشکی انجام شود.
برخی از موارد منع مصرف مکمل امگا۳
دانشیار گروه داروسازی بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت:اگر فردی داروی ضد انعقاد خون مصرف می‌کند باید از مصرف مکمل امگا۳ پرهیز کند، زیرا این مکمل می‌تواند در این وضعیت خطرناک باشد و مشکلات انعقادی خون ایجاد کند و افرادی که داروی وارفارین مصرف می‌کنند استفاده بیشتر از سه گرم روزانه امگا۳ به هیچ وجه به آن‌ها توصیه نمی‌شود و می‌تواند باعث افزایش چربی خون و در دُزهای بالا تشدید کننده بیماری دیابت باشد.
الیاسی گفت: مصرف عادی مولتی ویتامین حتی در سالمندان هم توصیه نمی‌شود، چون برخی مولتی ویتامینها ترکیبات گیاهی مانند جینسنگ و سیر دارند که باید نسبت به مصرف آن‌ها دقت شود، زیرا ممکن است با داروی ضد انعقاد تداخل کند همچنین خانم‌های باردار از جمله افرادی هستند که توصیه اکید می‌شود از مکمل‌هایی استفاده کنند که پزشک برای آن‌ها تجویز کرده است.
او گفت: مصرف یک سری مکمل‌ها مانند فولیک اسید، آهن، یُد، ویتامین D و کلسیم در دوران بارداری ضرورت دارد، اما حتما باید از مکمل‌های خاص دوران بارداری استفاده شود و به هیچ وجه نباید مولتی ویتامین نوع دیگری جایگزین شود که ممکن است برخی از ترکیبات آن مانند ویتامین A بیش از حد شود و یا مقدار کافی از برخی مواد مانند یُد و فولیک اسید را نداشته باشد و برای بارداری سالم فرد مشکلاتی را ایجاد کند.
منبع: ایرنا
انتهای پیام//ف.ب
