۲۶ دشت خراسان جنوبی در وضعیت بحرانی و ممنوعه است

سارانی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در نشست شورای حفاظت از منابع آب و سند سازگاری با کم‌آبی استان که به ریاست معاون عمرانی استاندار خراسان جنوبی برگزار شد گفت: یعنی برداشت آب از ۲۶ دشت ممنوع و فقط برداشت آب از ۹ دشت آزاد است.

او افزود: ۷۴ درصد دشت و محدوده‌های مطالعاتی استان از نظر آب قابل برنامه‌ریزی ممنوعه و ممنوعه بحرانی است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با اشاره به ۱۳ هزار و ۶۸۳ منبع آبی در این استان ادامه داد: سالانه ۹۱۱ میلیون متر مکعب از این منابع آبی برداشت می‌شود که بیشترین حجم تخلیه آب زیر زمینی از طریق چاه‌هاست.

سارانی عنوان کرد: درصد وابستگی به منابع آب زیر زمینی در استان خراسان جنوبی ۸۸.۷ درصد و درصد وابستگی به آب‌های سطحی ۱۱.۳ درصد است در حالی که این اعداد در کشور به ترتیب ۵۵ و ۴۵ درصد است.

او با اشاره به اینکه خشکسالی‌های شدید و متوالی در خراسان جنوبی کمیت و کیفیت آب زیر زمینی را کاهش داده است گفت: خشکسالی‌ها باعث شده به دلیل اضافه برداشت مستمر از منابع آب استان، کسری مخزن تجمعی به چهار میلیارد متر مکعب در سال آبی گذشته برسد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی به وجود هشت سد مخزنی در خراسان جنوبی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر از ۷۵ میلیون متر مکعب حجم سدهای استان، ۱۳ میلیون مترمکعب آب دارد و در ۱۷ درصد مخازن سدهای استان آب ذخیره است.

او با اشاره به کاهش تخلیه منابع آبی استان در یک دهه اخیر افزود: سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ در مجموع میزان آبدهی چشمه‌ها ۴۲ درصد، آبدهی قنوات ۲۲ درصد و آبدهی چاه‌ها ۲۴ درصد کاهش یافته است.

سارانی بیان کرد: برداشت آب از چاه‌های کشاورزی استان ۱۶۲ درصد آب قابل برنامه‌ریزی شده در حالی که در دنیا ۴۰ درصد است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: براساس استانداردهای جهانی سالانه ۴۰ درصد حجم ورودی آب به سفره‌های زیر زمینی را می‌توانیم برداشت کنیم که در حال حاضر در خراسان جنوبی به مرحله فوق بحران رسیده‌ایم زیرا نه تنها ۱۰۰ درصد آب ورودی به سفره‌ها یا قابل برنامه‌ریزی برداشت می‌شود بلکه در سال آبی گذشته ۱۲۰ میلیون متر مکعب اضافه برداشت داشتیم.

او افزود: کسری مخزن تجمعی استان از دهه ۶۰ تاکنون چهار میلیارد متر مکعب است.

سارانی با بیان اینکه متوسط افت سطح آب زیر زمینی استان سالانه ۲۶ سانتیمتر مربع است گفت: کاهش بارندگی‌ها و اضافه برداشت باعث بروز پدیده فرونشست زمین در ۱۷ محدوده مطالعاتی استان شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی کاهش شدید آبدهی و معیوب شدن چاه‌ها، نوکنی و جا به جایی چاه و تحمیل هزینه هنگفت بر کشاورز، ایجاد شکاف و فرو چاله، از بین رفتن زمین‌های کشاورزی و تغییر شکل آبراهه‌ها، تشدید فرسایش و وقوع پدیده گرد و خاک، فقر و مهاجرت را از عوارض مشهود فرونشست زمین ذکر کرد.

سارانی همچنین گفت: سند سازگاری با کم‌آبی خراسان جنوبی در مرداد سال ۱۳۹۸ به تصویب کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی رسید و براساس این سند، صرفه‌جویی از منابع آب زیر زمینی استان توسط دستگاه‌های متولی تا سال ۱۴۰۵ به میزان ۱۷۵.۹ میلیون متر مکعب مشخص شد.

او افزود: اما به دلیل خشکسالی حاد در سال آبی ۱۳۹۸ - ۱۳۹۹ در شورای حفاظت از منابع آب استان تصویب شد که اجرای سند سازگاری با کم‌آبی یک سال با وقفه اجرا شود و با این مصوبه، اجرای سند از سالی آبی ۱۴۰۰ - ۱۳۹۹ در خراسان جنوبی آغاز شد.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: در فاز دوم این طرح که از سال ۱۴۰۷ آغاز می‌شود و تا ۱۴۱۲ ادامه دارد باید ۱۲۲ میلیون متر مکعب فقط در بخش کشاورزی استان مدیریت مصرف داشته باشیم البته اجرای این فاز تابع دستاوردهای ما در فاز نخست است.

او بیان کرد: براساس این سند تا افق ۱۴۰۵، شرکت آب منطقه‌ای با همکاری سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی ۱۶۴ میلیون متر مکعب، انسداد چاه‌های غیرمجاز توسط شرکت آب منطقه‌ای یک میلیون متر مکعب، شرکت آب و فاضلاب در مدیریت مصرف آب شهری و روستای ۹.۵ میلیون متر مکعب، اداره کل صنعت، معدن و تجارت ۱.۵ میلیون متر مکعب و بخش بوستان‌ها و فضای سبز شهری باید ۰.۹ میلیون متر مکعب در مصارف آب خود مدیریت داشته باشند.

سارانی گفت: براساس این سند دستگاه‌های متولی از سال ۱۳۹۹ تا سال ۱۴۰۵ موظف هستند سالانه ۲۵.۱۲ میلیون متر مکعب در مصارف خود صرفه‌جویی داشته باشند.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با اشاره به اینکه تاکنون در زمینه اجرای سند سازگاری با کم‌آبی استان ۳۷.۴ درصد از برنامه مصوب سالانه عقب هستیم بیان کرد: سهم بخش کشاورزی در زمینه کاهش برداشت از منابع آب زیر زمینی ۲۱ درصد عقب است و شرکت آب منطقه‌ای هم در زمینه اصلاح و تعدیل پروانه‌ها ۴۶.۷ درصد عقب است.

او گفت: استحصال آب توسط اداره کل منابع طبیعی استان با اجرای طرح‌های آبخیزداری و عملیات مکانیکی ۱۹ درصد از این برنامه جلو است اما در بخش صنعت و معدن ۹۳ درصد از برنامه تاکنون عقب هستیم.

سارانی اظهار داشت: در حوزه آب و فاضلاب یعنی سهم آب شهری و روستایی ۱۱ درصد و در بخش الگوی مدیریت مصرف در فضای سبز ۱۷ درصد از برنامه سالانه جلو هستیم.