تمایل یا تقاضای اروپا به خرید گاز از ایران؟/ گاز ایرانی به زمستان اروپا می‌رسد؟

چند وقتی می‌شود که در فضای رسانه‌ای کشور، صحبت از انتقال گاز ایران به اروپاست و از گاز ایران به عنوان جایگزین گاز روسیه که حالا به خاطر اقدام به عملیات نظامی در اوکراین مورد تحریم کشور‌های غربی قرار گرفته نام برده می‌شود؛ نزدیکی زمستان به اروپا را هم  شاید دلیل خوبی بر وقوع این اتفاق باشد و به بعد رسانه‌ای آن ضریب دهد.

براساس آخرین گزارش کمیسون اروپا، مصرف گاز اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ به ۴۱۲ میلیارد مترمکعب رسید که ۴ درصد (۱۷ میلیارد مترمکعب) نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش داشته و به بالاترین میزان از سال ۲۰۱۱ رسید که عمدتاً به دلیل مصرف گاز بیشتر در منازل مسکونی در دوره‌های سردتر سال است.

این کشور‌ها با درک شرایط موجود با طرف‌های بسیاری از جمله الجزایر یا قطر وارد مذاکره شدند و نیم نگاهی نیز به جمهوری اسلامی ایران یعنی دارنده ۲۱.۵ درصد از ذخیر گازی و رتبه دوم این ذخایر در جهان دارند، ولی تاکنون درخواست رسمی من باب تامین گاز از تهران به قلب اروپا به ایران ارائه ندادند.

گفته آقای کنایسل  وزیر امور خارجه سابق اتریش، بازار برق، علی‌رغم نقش منابع انرژی تجدیدپذیر، هنوز هم به شدت به قیمت گاز وابسته است، حتی زمانی که برق بیشتری از منابع تجدیدپذیر تولید می‌شود

چنانکه ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به این نیم نگاه اروپایی‌ها یادآور می‌شود که ایران به طور طبیعی یکی از بازیگران بزرگ بازار انرژی است و می‌تواند در صورت درخواست طرف‌های اروپایی بخشی از نیاز بازار‌های جهانی را برای علاقه‌مندان تامین کند، اما اینکه چرا اتحادیه اروپا با وجود مشکلات فراوان نمی‌خواهد از ظرفیت انرژی ایران در حوزه گاز استفاده کند، پرسشی است که باید از دولتمردان اروپایی سوال کرد.

سوالی که شاید دیرکرد در پاسخ به آن تا به امروز باعث شده تا به نوشته روزنامه بلومبرگ، کمبود گاز به واسطه کاهش عرضه توسط روسیه قیمت آن را به حدود ۱۳ برابر استاندارد فصلی برساند و برقی هم که از سوخت این گاز تولید می‌شود، به حدی افزایش یافته است که اکنون معادل یک بشکه نفت ۱۰۰۰ دلاری معامله شود.

اما به دنبال این مسائل انتقال گاز از ایران به اروپا چقدر امکان پذیر است؟ و گاز ایران در عرض دو تا سه ماه آینده باید با چه توافقی و از چه مسیری و چگونه به اروپا برسد تا بتواند جایگزین گاز روسیه شود؟

اتحادیه اروپا باوجود قرارگیری در شرایط سخت زمستانی توام با کمبود گاز، هنوز هیچ درخواست و تقاضای رسمی برای استفاده از ذخایر گازی جمهوری اسلامی ایران نداشته است

محمد خوش‌چهره اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران در پاسخ به سوالات ابتدا بحث بود یا نبود انسجام در تقاضای کشور‌های اتحادیه اروپا از ایران را به میان می‌کشد و معتقد است: برخی کشور‌های کوچک اروپایی تمایل دارند که در شرایط فعلی اروپا، گاز ایران به جای گاز روسیه جایگزین شود، اما قدرت‌های اصلی اروپایی به این اتفاق به عنوان ایده و گزینه‌ای درکنار سایر گزینه‌ها برای تامین گاز مصرفی شهروندان خود در زمستان پیش رو نگاه می‌کنند.

به گفته این اقتصاددان، به عبارت دیگر انسجامی بر سر این مسئله بین کشور‌های اروپایی وجود ندارد.

ضمن اینکه به باور محمد خوش‌چهره، همچنین موانع جدی‌ای پیش روی طرح احتمالی انتقال گاز از ایران به اروپاست که از جمله آن می‌توان به اینکه این تقاضا یک درخواست بالفعل است یا یک درخواست بالقوه و اینکه آیا درحال حاضر جمهوری اسلامی ایران ظرفیت‌های مازاد گازی دارد که بخواهد حجم بالایی از گاز را به اروپا صادر کرده و نیاز‌های آن را پاسخگو باشد؟ اشاره کرد.

به باور محمد خوش‌چهره، میان یک درخواست بالقوه و یک ابراز تمایل از سمت طرف اروپایی تفاوت زیادی است و مراحل بسیاری پیش روست تا این تمایل احتمالی به قرارداد گازی منتهی شود

این استاد دانشگاه شهید بهشتی، همچنین معتقد است که در شبکه و فناوری انتقال گاز از ایران به اروپا نیز چالش جدی دارد و در این زمینه تا تمایل از طرف اروپایی‌ها قطعی نشود و از دل آن تقاضایی بیرون نیاید، نمی‌توان از تکمیل فرآیند‌های فنی این انتقال گاز مطمئن شد.

محمد خوش‌چهره معتقد است که اگر اروپایی‌ها واقعا بخواهند به انتقال گاز از ایران به قاره سبز به عنوان گزینه‌ای جدی نگاه کنند، ابتدا باید مذاکراتی شکل بگیرد و از دل آن یادداشت تفاهم بیرون آید تا به قرارداد انتقال منجر شود که امری زمان بر است و تا زمستان اروپا به سرانجام نخواهد رسید.

در واقع برای این انتقال انرژی در حوزه گاز می‌بایست از سال‌ها پیش فکر می‌شد تا در لحظات حساسی که اروپا در بحران انرژی قرار می‌گیرد نقش بازیگری ایران در بازار انتقال انرژی از حالتی بالقوه به بالفعل تبدیل شده و این بار این ایران باشد که با کارت انرژی برای طرف‌های غربی خط و نشان می‌کشد.