یونس پناهی با اشاره به نقشه جامع علمی کشور به‌عنوان سند بالادستی در حوزه علم و فناوری، عنوان کرد: تعداد مستندات علمی مورد توجه قرار گرفته و برای افق ۱۴۰۴ تعداد ۸۰۰ سند علمی به ازای هر میلیون نفر هدفگذاری شده که با تخمین ۹۰ میلیون نفر جمعیت کشور برای سال ۱۴۰۲ تعداد تولیدات علمی باید به ۷۲۰۰۰ سند برسد و این در حالی است که تولیدات علمی کشور در سال ۲۰۲۲ به عدد ۷۸۰۸۱ رسیده است.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت با تاکید بر الزام دستیابی به مرجعیت علمی و افزایش تولیدات علمی ایران در پایگاه‌های اطلاعاتی بین‌المللی، به تشریح راهکار‌هایی در این زمینه پرداخت و تصریح کرد: در کمیته مشورتی علم سنجی اداره انتشارات و اطلاعات علمی معاونت تحقیقات و فناوری پس از بررسی جوانب مختلف این امر هفت رکن اساسی سیاست‌گذاری در عرصه‌های پژوهش، مالی، بین‌المللی، منابع انسانی، آموزشی، علمی و تقویت شبکه بازیگران تولید علم داخلی به عنوان راهکار‌های پیشنهادی اعلام شده است.

رشد پژوهش‌های موثر و کاربردی نیازمند سیاست‌گذاری است

وی تشویق و بر طرف کردن موانع تولید علمی برای اعضای هیات علمی بالینی و آموزشی را یکی از اولین اقدامات در زمینه سیاست‌گذاری پژوهشی عنوان کرد و افزود: لازم است دانشجویان ای حرفه‌ای و تخصصی برای انجام پژوهش‌های موثر و کاربردی تشویق و ترغیب شوند و همینطور واحد‌های پژوهشی برای اعضای هیات علمی در نظر گرفته شود.

پناهی خاطرنشان کرد: با وجود اینکه برخی فرصت‌های تولید علم اشباع شده است، نباید نسبت به این بخش غفلت کرد، ولی شناسایی و استفاده از ظرفیت‌ها و فرصت‌های جدید برای جهش در تولید علم یک ضرورت است و در عین حال باید برای افزایش تولیدات علمی اثرگذار و استنادپذیر سیاست‌گذاری انجام شود.

معاون تحقیقات وفناوری وزارت بهداشت با تاکید بر این که باید ماموریت‌های پژوهشی به دانشگاه‌ها بر اساس آمایش‌های محلی و علم‌سنجی واسپاری شود، تصریح کرد: باید وضعیت دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها و گروه‌ها از نظر تولیدات علمی بررسی و موارد کم کار آسیب‌شناسی شوند. برای نیل به این هدف طراحی داشبورد پژوهشی و علمی برای انواع منابع اطلاعاتی (مقاله، پایان‌نامه، کتاب، طرح) در راستای رصد آنلاین نرخ رشد علمی کشور لازم خواهد بود.

افزایش انگیزه برای افزایش تولیدات علمی با افزایش حمایت‌های مالی

پناهی تدوین سیاست‌های مالی دستیابی به مرجعیت علمی و افزایش تولیدات علمی ایران در پایگاه‌های بین‌المللی، بازنگری آیین‌نامه‌های پژوهشی در جهت سرمایه‌گذاری و حمایت مالی از تولیدات علمی بین‌المللی و بازنگری آیین‌نامه تشویقی شرکت‌های دانش‌بنیان را مورد تاکید قرار داد و یادآور شد: مساله مهم ایجاد و افزایش انگیزه اعضای هیات علمی و دانشجویان برای تولید علمی از جنبه مالی است. اعطای گرنت، حمایت مادی و معنوی از حرکت دانشگاه‌ها به سمت دانشگاه‌های نسل سوم، چهارم و پنجم، آسیب‌شناسی صدمات ناشی از تحریم‌ها در حوزه تولیدات علمی و دسترسی مداوم به پایگاه‌های اطلاعاتی علمی معتبر بین‌المللی بدون تردید اثرگذار خواهد بود.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، این حمایت‌ها را محدود به داخل ندانست و اظهار داشت: پژوهشگران بین‌المللی در داخل کشور باید حمایت شوند. همچنین لازم است همکاری‌های بین المللی در عرصه تولید علم با اعمال حمایت‌های موثر توسعه یابد. یکی از این موارد می‌تواند همکاری موسسات داخلی با سازمان‌های بین‌المللی مانند WHO و تبدیل شدن به موسسات همکار این سازمان‌ها باشد. ایجاد مجلات جدید در حوزه‌های موضوعی نو، حمایت از جذب دانشجویان با کیفیت و توانمند بین‌المللی و حمایت از برگزاری رخداد‌های بین‌المللی می‌تواند این بخش را فعال کند.

بهره‌برداری از ظرفیت پژوهشگران یک درصد

پناهی با اشاره به اینکه رشد و تولید علم در داخل و در خارج کشور روی نخواهد داد مگر با پشتیبانی از منابع انسانی، خاطرنشان کرد: پژوهشگران یک درصد نخبگانی هستند که باید از پتانسیل علمی آن‌ها بهترین بهره برداری انجام شود. ضمن اینکه باید نسبت به افزایش جذب اعضای هیات علمی پژوهشی اقدام شود. شرایط موجود اقتضا می‌کند هر چه سریع‌تر اعضای هیات علمی کم کار و وضعیت خروج اعضای هیات علمی، دانشجویان و پژوهشگران جوان از کشور آسیب شناسی شود.

وی ادامه داد: برخی از اعضای هیات علمی بالینی فاقد مدرک پژوهشی هستند یا صرفا یک یا مدرک پژوهشی دارند، باید از ظرفیت این افراد استفاده شود. یا می‌توان در جهت تسهیل، پژوهش دستیاران پژوهشی را در اختیار هیات علمی آموزشی و بالینی قرار داد یا  در صورت لزوم کارگاه‌های آموزشی استفاده از پایگاه‌های اطلاعات علمی برگزار شود.

جلب مشارکت بخشی خصوصی در تولید علم 

به گفته پناهی یکی از راه‌های تقویت شبکه بازیگران تولید علم داخلی، ایجاد همگرایی و همکاری بین پژوهشگران و بازیگران عرصه علم و فناوری است. ایجاد موسسات و آزمایشگاه‌های جدید و بین‌رشته‌ای، افزایش سهم بخش خصوصی و غیردولتی در عرصه تولید علم و هزینه‌های تحقیق و توسعه و تقویت بیشتر ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت و مشارکت این بخش در عرصه تولید علم و فناوری، مفید خواهد بود.